1. تعریف و میزان

• تعریف: مرخصی استحقاقی نوعی مرخصی است که به ازای هر ماه کارکرد به کارمند تعلق می‌گیرد.
• میزان: میزان مرخصی استحقاقی در هر سال 26 روز کاری است که با احتساب 4روز جمعه 30 روز میشود ( ماده 62 قانون کار )
• در کارگاه‌های کمتر از 10 نفر کارگر مرخصی سالانه 21 روز و فقط 5 روز آن را می‌توان برای سال آینده ذخیره کرد. ایین نامه ماده 191 قانون کار
• اگر ساعات کاری در روزهای پنجشنبه برای تکمیل ۴۴ ساعت کاری در هفته کمتر از سایر روزها باشد، مرخصی در این روز به صورت ساعتی محاسبه می‌شود و به عنوان یک روز کامل مرخصی در نظر گرفته نخواهد شد. ( ماده 51 قانون کار )

2. نحوه محاسبه

• مبنای محاسبه: مرخصی استحقاقی بر اساس روزهای کاری محاسبه می‌شود، نه روزهای تقویمی.
• ایام غیر کاری: جمعه‌ها و تعطیلات رسمی جزء روزهای مرخصی استحقاقی محسوب نمی‌شوند. ( ماده 64 قانون کار )

3. حقوق و مزایا در زمان مرخصی

• پرداخت کامل: در طول مدت مرخصی استحقاقی، حقوق و مزایای کارمند به طور کامل پرداخت می‌شود.
• محاسبه در سوابق: مدت مرخصی استحقاقی جزء سوابق کاری کارمند محسوب می‌شود.

4. ذخیره و انتقال

• قابلیت ذخیره: مرخصی استحقاقی قابل ذخیره شدن است.
• میزان ذخیره: طبق قانون کار، حداکثر 9 روز از مرخصی استحقاقی سالانه قابل ذخیره برای سال بعد است.( ماده 66 قانون کار )
• مهلت استفاده: معمولاً مهلت استفاده از مرخصی ذخیره شده تا پایان سه‌ماهه اول سال بعد است (ممکن است در برخی سازمان‌ها متفاوت باشد).
• سوخت مرخصی: مرخصی استحقاقی استفاده نشده و غیرقابل ذخیره، در پایان سال “سوخت” می‌شود و قابل مطالبه نیست.

5. مرخصی استحقاقی در پایان کار

• پرداخت مانده: در صورت استعفا یا اخراج، کارفرما موظف است مانده مرخصی استحقاقی استفاده نشده را به نرخ آخرین حقوق به کارمند پرداخت کند.

1. تعریف و ماهیت مرخصی استعلاجی

• مرخصی با مجوز پزشکی: برخلاف مرخصی استحقاقی که نیازی به دلیل خاصی ندارد، مرخصی استعلاجی مستلزم ارائه گواهی پزشکی معتبر است که ناتوانی فرد در انجام کار را تایید کند.
• حفظ رابطه استخدامی: استفاده از مرخصی استعلاجی به معنای قطع رابطه استخدامی نیست و فرد پس از بهبود می‌تواند به کار خود بازگردد.

2. شرایط استفاده از مرخصی استعلاجی

• بیماری یا حادثه: دلیل اصلی استفاده از مرخصی استعلاجی، ابتلا به بیماری یا وقوع حادثه‌ای است که مانع از انجام کار شود.
• تایید پزشکی: ارائه گواهی پزشکی معتبر از پزشک معتمد یا مراکز درمانی مورد تایید سازمان تامین اجتماعی، الزامی است.
• اطلاع رسانی به کارفرما: کارمند یا کارگر باید در اسرع وقت، بیماری خود و نیاز به مرخصی استعلاجی را به اطلاع کارفرما برساند.

3. مدت زمان مرخصی استعلاجی

• مدت زمان بیماری: مدت زمان مرخصی استعلاجی به تشخیص پزشک و بر اساس طول دوره درمان و بهبودی تعیین می‌شود.
• محدودیت قانونی: در برخی موارد، قانون کار یا مقررات سازمان، محدودیت‌هایی را برای حداکثر مدت زمان مرخصی استعلاجی در نظر می‌گیرد.
• مراحل تمدید: در صورت نیاز به تمدید مرخصی استعلاجی، ارائه گواهی پزشکی مجدد ضروری است.

1. مدت زمان مرخصی زایمان

• قانون کار ایران: طبق آخرین اصلاحات قانون کار ایران، مدت مرخصی زایمان برای فرزند اول، دوم و سوم ۹ ماه است.
• فرزند چهارم به بعد: برای فرزند چهارم و به بعد، مدت مرخصی زایمان ۶ ماه خواهد بود.
• دوقلو یا بیشتر: در صورت تولد دوقلو یا بیشتر، مدت مرخصی زایمان برای هر فرزند اضافی یک ماه اضافه می‌شود.

1. تعریف مرخصی شیردهی

مرخصی شیردهی حقی است که به مادران شاغل شیرده تعلق می‌گیرد تا بتوانند در ساعات کاری به نوزاد خود شیر بدهند یا شیر خود را بدوشند. این مرخصی به منظور حمایت از تغذیه نوزاد با شیر مادر و حفظ سلامت مادر و کودک در نظر گرفته شده است.

2. قانون کار ایران در مورد مرخصی شیردهی

• در کارگاه‌هایی که دارای کارگر زن هستند، کارفرما مکلف است به مادران شیرده تا پایان دو سالگی کودک، پس از هر سه ساعت، نیم ساعت فرصت شیر دادن بدهد.
• این فرصت جزء ساعات کار آنان محسوب می‌شود. (ماده 78 قانون کار )
• کارفرما مکلف است متناسب با تعداد کودکان و با در نظر گرفتن گروه سنی آن‌ها، مراکز مربوط به نگهداری کودکان (مانند شیرخوارگاه و مهدکودک) را ایجاد کند.

1. تعریف مرخصی حج

طبق ماده 67 قانون کار، هر کارگر حق دارد به منظور ادای فریضه حج واجب، فقط برای یک نوبت در تمام مدت خدمت خود، یک ماه به عنوان مرخصی استحقاقی یا بدون حقوق استفاده کند.

2. شرایط استفاده از مرخصی حج

• این مرخصی فقط یک‌بار در طول دوره خدمت کارگر تعلق می‌گیرد.
• کارگر می‌تواند از مرخصی استحقاقی یا بدون حقوق برای این منظور استفاده کند.

1. تعریف مرخصی ساعتی

مرخصی ساعتی نوعی از مرخصی است که به کارکنان اجازه می‌دهد تا برای انجام امور شخصی، برای چند ساعت از محل کار خود خارج شوند. این نوع مرخصی معمولاً برای انجام کارهایی مانند مراجعه به پزشک، انجام امور بانکی یا رسیدگی به مسائل خانوادگی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

2. قوانین و مواد مرتبط با مرخصی ساعتی

• در قانون کار جمهوری اسلامی ایران، به طور صریح به مرخصی ساعتی اشاره نشده است.

1. تعریف مرخصی بدون حقوق

مرخصی بدون حقوق، نوعی مرخصی است که با توافق کارمند و کارفرما انجام می‌شود. در این نوع مرخصی، کارمند حقوقی دریافت نمی‌کند و سابقه کار او نیز در این مدت محاسبه نمی‌شود.

1. مرخصی ازدواج

• مرخصی ازدواج، نوعی مرخصی است که به کارمندانی که ازدواج می‌کنند تعلق می‌گیرد.
• مدت زمان این مرخصی 3 روز است. ( ماد 73 قانون کار )

2. مرخصی فوت

• مرخصی فوت بستگان درجه یک، نوعی مرخصی است که در صورت فوت همسر، پدر، مادر، فرزند، خواهر و برادر به کارمند تعلق می‌گیرد.
• مدت زمان این مرخصی 3 روز است.( ماد 73 قانون کار )

1. اضافه کاری (ماده 59)

• در شرایط عادی، ارجاع کار اضافی به کارگر با شرایط زیر مجاز است:
• الف: موافقت کارگر
• ب: پرداخت 40٪ اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی.

تبصره: ساعات کار اضافی ارجاعی به کارگران نباید از 4 ساعت در روز تجاوز کند (مگر در موارد استثنائی با توافق طرفین).

2. تعطیلات رسمی (ماده 63)

• علاوه بر تعطیلات رسمی کشور، روز کارگر (11 اردیبهشت) نیز جزء تعطیلات رسمی کارگران محسوب می‌شود.

3. مرخصی استحقاقی سالانه (ماده 64)

• مرخصی استحقاقی سالانه کارگران با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه، جمعاً یک ماه است.
• سایر روزهای تعطیل، جزء ایام مرخصی محسوب نخواهد شد.
• برای کار کمتر از یک سال، مرخصی به نسبت مدت کار انجام‌یافته محاسبه می‌شود.

4. مرخصی کارهای سخت و زیان‌آور (ماده 65)

• مرخصی سالانه کارگرانی که به کارهای سخت و زیان‌آور اشتغال دارند، 5 هفته است.
• استفاده از این مرخصی حتی‌الامکان در دو نوبت و در پایان هر شش ماه کار صورت می‌گیرد.

5. ذخیره مرخصی (ماده 66)

• کارگر نمی‌تواند بیش از 9 روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره کند.

6. مرخصی جهت ادای فریضه حج (ماده 67)

• هر کارگر حق دارد به منظور ادای فریضه حج واجب، در تمام مدت کار خویش فقط برای یک نوبت، یک ماه به‌صورت مرخصی استحقاقی یا بدون حقوق استفاده کند.

7. مرخصی ازدواج و فوت (ماده 73)

• کلیه کارگران در موارد زیر حق برخورداری از سه روز مرخصی با استفاده از مزد را دارند:
• الف: ازدواج دائم
• ب: فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان

8. مرخصی استعلاجی (ماده 74)

• مدت مرخصی استعلاجی، با تأیید سازمان تأمین اجتماعی، جزء سوابق کار و بازنشستگی کارگران محسوب خواهد شد.