شرکتهای دانش‌بنیان به‌عنوان یکی از ارکان اقتصاد نوآور در ایران، نقش کلیدی در توسعه فناوری، اشتغال‌زایی تخصصی و خلق ارزش افزوده دارند. دولت جمهوری اسلامی ایران برای حمایت از این شرکت‌ها، تسهیلات متعددی در نظر گرفته که یکی از مهمترین آن‌ها، معافیت یا تخفیف در مالیات بر درآمد است.
در این مقاله، به بررسی جامع مالیات شرکتهای دانش‌بنیان پرداخته و با استناد به قانون مالیات‌های مستقیم، آیین‌نامه‌های اجرایی و بخشنامه‌های سازمان امور مالیاتی، سعی داریم تصویری شفاف از تعهدات و حقوق مالیاتی این شرکت‌ها ارائه دهیم.
مطابق ماده ۱ آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان (مصوب هیئت وزیران)، شرکت دانش‌بنیان به شرکتی اطلاق می‌شود که:
بر پایه دانش، فناوری و نوآوری تشکیل شده و محصولات یا خدمات آن دارای پیچیدگی فنی بالا و مبتنی بر تحقیق و توسعه باشد.این شرکت‌ها باید توسط کارگروه ارزیابی شرکتهای دانش‌بنیان که زیر نظر معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری فعالیت می‌کند، تأیید صلاحیت شوند.
اولین دسته برای شرکتهای دانش بنیان، با نام شرکت دانش بنیان نوپا شناخته می‌شود. این شرکت‌ها، به نوعی شرکتهای کوچکی هستند که هنوز در حوزه کسبوکار خود، به رشد و کمال نرسیده‌اند. افراد برای ثبت شرکت دانش بنیان نوپا، نیاز به سرمایه مالی زیادی ندارد. به این صورت که در اظهارنامه مالیاتی خود، درآمدی برای آن‌ها ثبت نشده است. از طرفی شرکتهای نوپا، در دو نوع 1 و 2 و وجود دارند.
شرکتهای نوپا نوع1:
این مدل از شرکتهای دانش بنیان نوپا، سطح فناوری خیلی زیادی دارند و ارزش افزوده زیادی را تولید می‌کنند. شرکت‌هایی در دسته دانش بنیان نوپا قرار می‌گیرند که خدمات و کالاهای مورد نظر خود را حداقل به مرحله تولید یا آزمایش برسانند.
شرکتهای نوپا نوع 2:
این دسته از شرکت‌ها هم مانند نوع اول، درامدی در سال قبل خود نداشته‌اند. همچنین محصولات و کالاهای این دسته هم باید حداقل در به مرحله تولید یا نمونه آزمایشگاهی برسند.
اما تنها تفاوت بین نوع اول و دوم برای دریافت تسهیلات شرکت دانش بنیان نوپا، در میزان پیچیدگی آن‌ها است. هر دو نوع شرکت نوپا باید فناوری بالایی در ساخت محصولات خود داشته باشند؛ اما پیچیدگی‌های فنی و ارزش افزوده مربوط به شرکتهای نوع اول، بیشتر از نوع دوم آن است. توجه داشته باشید که عنوان شرکت دانش بنیان نوپا، با شرکتهای نوپا در گذشته تفاوت دارند.
مهمترین شرایط شرکت دانش بنیان نوپا، شامل موارد زیر می‌شود:
شرکت باید حداقل یک محصول مطابق با فهرست کالاها و خدمات دانش بنیان را بر اساس رعایت تمامی شرایط مخصوص به آن، ارائه کنند.
شرکت باید برنامه تحقیق و توسعه برای محصولات خود ارائه دهد و حداقل 50 درصد از هزینه شرکت برای تحقیقات و توسعه محصول استفاده شده باشد.
حداقل نصف نیروی انسانی موجود در شرکت، تخصص کامل درباره موضوع داشته باشند.
شرکت قراردادهای رسمی پژوهشی با اسناد مربوط به تراکنش‌های مالی از نهادهای دولتی یا مراکز معتبر داشته باشد.
درآمد موجود در آخرین اظهارنامه مالیاتی شرکت، کمتر از 5 میلیارد تومان باشد.
شرکت باید برنامه‌ای برای رشد آینده خود را به تایید دبیرخانه برساند.
البته برای هر کدام از این شرایط، تبصرههای مختلفی هم وجود دارد که می‌توانید با مشاوره‌های تخصصی، از آن‌ها آگاه شوید.
دسته دوم از طبقه بندی جدید شرکت های دانش بنیان، مربوط به شرکتهای نوآور می‌شود. این شرکت‌ها از نظر کسبوکار اقتصادی، به بلوغ و رشد کافی دست پیدا کرده‌اند. همچنین سالانه میزان فروش قابل توجهی نسبت به شرکتهای نوپا دارند. شرکت‌هایی با شرایط زیر، در این دسته از انواع دانش بنیان قرار می‌گیرند:
شرکت باید در زمینه تولید تجاری کالا یا خدماتی خاص حتما فعالیت کرده باشد.البته توجه کنید که خدمت یا کالای مورد نظر آن‌ها، باید تمامی معیارهای ارائه شده برای کالاها و خدمات مورد تایید را داشته باشد.
در آخرین اظهارنامه ارائه شده دانش بنیان نوآور در خصوص درآمد عملیاتی، باید شرکت بیش تر از 5 میلیارد تومان درآمد ثبت شده باشد.
شرکت باید برنامه‌ای برای رشد خود در آینده تنظیم کرده باشد و گزارشات پیشرفت کار را سالیانه به دبیرخانه برساند و تاییدیه دریافت کند.
میزان فروش محصولات یا خدمات شرکت برای دانش بنیان نوآور، کمتر از 50 درصد فروش کل شرکت باشد.
آخرین دسته از انواع شرکت دانش بنیان بر اساس تغییرات جدید در دسته‌بندی، شرکتهای فناور است. در این شرکت‌ها افراد بیشتر روی اقتصاد دانش بنیان تمرکز دارند و از نظر کسبوکار، کاملا به تکامل و بلوغ کافی رسیده‌اند. شرکت های دانش بنیان فناور، باید شرایط زیر را داشته باشند:
شرکت باید حداقل یک کالا یا خدمات خاصی را طبق شرایط کالاهای مورد تایید ارائه کند.
درآمد شرکت مورد نظر باید بیش تر از 50 میلیارد تومان در آخرین اظهارنامه مالیاتی آن‌ها ثبت شده باشد.
در شرکت باید حداقل 10 نیروی کار با بیمه، به طور تمام وقت وجود داشته باشد.
میزان فروش کالاها و خدمات شرکت دانش بنیان فناور، باید حداقل 50 درصد باشد. البته برای این شرایط، تبصرههای خاصی هم در نظر گرفته شده است.
شرکت باید برنامه‌ای در خصوص رشد و پیشرفت شرکت را به طور سالیانه، در اختیار دبیرخانه قرار دهد
برای معافیت مالیاتی شرکتهای دانش بنیان شرایط خاصی در نظر گرفته شده. از جمله این موارد می‌توان به این موضوع اشاره کرد که شرکت باید به‌طور قانونی ثبت شده و مجوز فعالیت را از مراجع ذیصلاح اخذ کرده باشد. همچنین، شرکت باید در قالب یکی از انواع شرکتهای سهامی عام، سهامی خاص، با مسئولیت محدود یا تضامنی فعالیتش را شروع کرده باشد. علاوه بر این موارد، باید حداقل ۵۰ درصد از سهام یا سهم‌الشراکه شرکت متعلق به اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، پارک‌های علم و فناوری و یا مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی دولتی یا غیردولتی باشد.
شرکت باید در یکی از حوزه‌های دارای فناوری پیشرفته و اولویت‌دار فعالیت کند. این حوزه‌ها توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تعیین می‌شوند. محصول یا خدمت ارائه شده توسط شرکت باید دارای ارزش افزوده بالا و ماهیت نوآورانه باشد. همچنین، محصول یا خدمت مورد نظر باید قابلیت تولید یا ارائه در داخل کشور را داشته باشد.
طبق قانون معافیت مالیاتی شرکتهای دانش بنیان، شرکتهای نوپا که حداکثر ۵ سال از زمان تأسیس آن‌ها گذشته باشد و هیچ سابقه عملکردی یا اظهارنامه مالیاتی نداشته باشند، می‌توانند از معافیت‌های مالیاتی بهره‌مند شوند.
شرکتهای نوآور با حداکثر عمر ۱۰ سال از تاریخ تأسیس و حداقل رشد متوسط سالانه‌ی ۳۰ درصد در فروش یا صادرات محصولات و خدمات خود در سنوات قبل از درخواست معافیت نیز مشمول این شرایط خواهند بود.
همچنین، شرکتهای فناور که بیش از ۱۰ سال از تاریخ تأسیسشان گذشته است و در سنوات پیشین خودشان حداقل رشدی معادل ۲۰ درصد به طور متوسط سالانه در فروش یا صادرات محصولات و خدمات داشته‌اند نیز واجد شرایط دریافت معافیت‌های مالیاتی خواهند بود.
مطابق ماده ۳ قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و همچنین ماده ۱۳۲ قانون مالیات‌های مستقیم، شرکتهای دانش‌بنیان می‌توانند از معافیت‌های مالیاتی برخوردار شوند. این معافیت شامل مالیات بر درآمد ناشی از فعالیت‌های تحقیق و توسعه، تولید محصولات دانش‌بنیان و خدمات تخصصی می‌شود
طبق ماده 3 آیین‌نامه اجرایی ماده 20 قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان:
شرکتهای دانش‌بنیان مشمول مالیات با نرخ صفر برای مدت ۱۵ سال از تاریخ صدور اولین مجوز فعالیت دانش‌بنیان خواهند بود، مشروط بر اینکه درآمد آن‌ها ناشی از فعالیت‌های دانش‌بنیان باشد.
جمع‌بندی:
1 – شرکتهای دانش‌بنیان می‌توانند تا ۱۵ سال از نرخ صفر مالیاتی استفاده کنند.
2 – این معافیت فقط شامل درآمدهای دانش‌بنیان است.
3 – حفظ این مشوق منوط به ادامه تأییدیه دانش‌بنیان و ارائه منظم اظهارنامه است.
“نرخ صفر” به معنای عدم پرداخت مالیات بر درآمد است، در حالی که شرکت می‌بایست تمام فرآیندهای مربوط به اظهارنامه، دفاتر قانونی، اسناد و مدارک را مانند سایر شرکت‌ها انجام دهد.
1. اظهارنامه مالیاتی:
– در معافیت مالیاتی، معمولاً نیازی به تسلیم اظهارنامه نیست (بسته به نوع معافیت).
– در نرخ صفر مالیاتی، تسلیم اظهارنامه اجباری است.
2. بررسی دفاتر و اسناد مالی:
– در معافیت، معمولاً سازمان امور مالیاتی دفاتر را بررسی نمی‌کند.
– در نرخ صفر، دفاتر و اسناد بررسی می‌شوند تا صحت اطلاعات مالی تأیید شود.
3. امکان بهره‌مندی از اعتبار مالیاتی (مثل مالیات بر ارزش افزوده):
– در معافیت مالیاتی، معمولاً امکان استفاده از اعتبار مالیاتی وجود ندارد.
– در نرخ صفر، چون شرکت در نظام مالیاتی باقی می‌ماند، می‌تواند از اعتبار مالیاتی استفاده کند.
4. میزان نظارت و کنترل:
– در معافیت مالیاتی، نظارت سازمان مالیاتی کمتر است.
– در نرخ صفر، میزان نظارت و بررسی بیشتر است چون شرکت باید شفاف عمل کند.
برای شروع، شرکت باید در سامانه *دانش‌بنیان به نشانی daneshbonyan.ir* ثبت‌نام کرده و مدارک لازم را بارگذاری کند.
پس از ارزیابی تخصصی، گواهی دانش‌بنیان نوع ۱ یا ۲ دریافت کرده باشد.
شرکت باید در سامانه سازمان امور مالیاتی کشور ثبت‌نام کرده و کد اقتصادی دریافت کند.
شرکت موظف است اظهارنامه مالیاتی سالانه خود را مطابق مقررات تهیه و ارسال کند. در این اظهارنامه، باید درآمدهای مشمول معافیت و درآمدهای غیرمشمول به تفکیک ذکر شود.
پس از ارسال اظهارنامه، شرکت می‌تواند با مراجعه به اداره امور مالیاتی مربوطه، *درخواست اعمال معافیت مالیاتی* را ارائه دهد. در گزارش‌های مالی، باید درآمدهای حاصل از فعالیت‌های دانش‌بنیان و غیردانش‌بنیان به‌صورت مجزا درج شوند. تنها درآمدهای دانش‌بنیان مشمول نرخ صفر خواهند بود.
سازمان مالیاتی به منظور حمایت از شرکتهای دانش‌بنیان مستقر در پارک‌های علم و فناوری، امتیاز ویژه‌ای را در نظر گرفته است. بر اساس رأی شماره ۱۰۶۱۸۲ مورخ ۱۴۰۲/۰۳/۲۷، حقوق کارکنان واحدهای پژوهش، فناوری و مهندسی مستقر در پارک‌های علم و فناوری معاف از مالیات خواهد بود. این معافیت شامل شرکتهای دانش‌بنیانی که خارج از پارک‌های علم و فناوری فعالیت دارند نخواهد شد.
در موضوع ماده ۹ قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده (معافیت‌های قانون مالیات بر ارزش افزوده)، اشاره‌ای به شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان نشده است؛ بنابراین، تنها در صورتی که شرکتهای دانش‌بنیان به تولید کالاها یا خدمات معاف از مالیات بر ارزش افزوده، نظیر دارو، مشغول باشند، از الزامات ثبت‌نام و تکالیف مربوط به مالیات بر ارزش افزوده معاف خواهند بود
بسیاری از شرکت‌ها علاوه بر فعالیت‌های دانش‌بنیان، در حوزه‌های عمومی نیز فعالیت دارند. در این صورت، فقط درآمد حاصل از فعالیت‌های دانش‌بنیان مشمول معافیت مالیاتی خواهد بود. لذا تفکیک دقیق این دو نوع درآمد در دفاتر مالی بسیار ضروری است.
داشتن دفاتر قانونی دقیق و منظم، شرط اصلی برای بهره‌مندی از معافیت‌های مالیاتی است. عدم ثبت صحیح اطلاعات مالی می‌تواند منجر به رد دفاتر و در نتیجه از بین رفتن امکان استفاده از معافیت شود.
گواهی دانش‌بنیان معمولاً برای یک دوره یک‌ساله صادر می‌شود و باید به‌صورت سالانه تمدید شود. در صورت عدم تمدید به‌موقع، شرکت از لیست شرکتهای معاف خارج می‌شود.
ممکن است سازمان امور مالیاتی برای اطمینان از صحت اطلاعات، اقدام به حسابرسی کند. بنابراین، شرکت باید همواره آماده ارائه مدارک، قراردادها، فاکتورها و مستندات مربوط به فعالیت‌های دانش‌بنیان باشد.
یکی دیگر از سؤالاتی که در زمینه معافیت مالیاتی شرکت های دانش بنیان مطرح می‌شود، سقف ریالی این معافیت‌ها است. خوشبختانه شرکتهای دانش‌بنیان می‌توانند بدون سقف از معافیت مالیاتی بهره‌مند شوند.
مالیات شرکتهای دانش‌بنیان یکی از ابزارهای مهم حمایتی دولت برای توسعه اقتصاد دانش‌محور در کشور است. بهره‌مندی از این معافیت‌ها نیازمند آگاهی کامل از قوانین، ثبت دقیق اطلاعات مالی و پیروی از فرآیندهای قانونی است. اگر به‌عنوان یک مدیر شرکت دانش‌بنیان فعالیت می‌کنید، توصیه می‌شود با مشاوران مالی و مالیاتی متخصص در این حوزه مشورت کرده و از فرصت‌های قانونی به‌درستی استفاده نمایید.
خیر. فقط شرکت‌هایی که دارای محصول یا خدمات دانش‌بنیان تولیدی باشند و تأییدیه نوع ۱ را دریافت کرده باشند، مشمول معافیت مالیاتی هستند.
خیر. معافیت مالیاتی فقط شامل مالیات بر درآمد است و مالیات بر ارزش افزوده را شامل نمی‌شود.
در صورت زیان‌ده بودن، طبیعی است که مالیاتی پرداخت نخواهد شد، اما معافیت مالیاتی نیز عملاً بی‌اثر خواهد بود، چون درآمد مشمول مالیاتی وجود ندارد.
در این صورت فقط درآمدهای حاصل از فعالیت دانش‌بنیان مشمول نرخ صفر مالیاتی می‌شوند. برای بهره‌مندی از این مزیت، شرکت باید:
خیر. حضور در پارک علم و فناوری شرط لازم برای دانش‌بنیان شدن نیست.
شرکت‌ها می‌توانند در هر نقطه‌ای از کشور (اعم از مناطق آزاد، شهرک‌های صنعتی، مراکز رشد، دفاتر خصوصی و…) فعالیت کنند و در صورت دارا بودن شرایط علمی و فنی لازم، گواهی دانش‌بنیان دریافت کنند.
بنابراین، برای ثبت شرکت دانش‌بنیان و بهره‌مندی از معافیت مالیاتی ماده ۱۳۲، حضور در پارک علم و فناوری اجباری نیست.
با وجود اینکه اجباری نیست، اما حضور در پارک‌های علم و فناوری مزایای قابل‌توجهی دارد، به‌ویژه در حوزه مالیات، اجاره فضا، حمایت مالی و دسترسی به زیرساخت‌ها. از جمله مزایای آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: