سامانه جامع تجارت به عنوان یک بستر یکپارچه برای انجام فعالیت‌های تجاری در ایران ایجاد شده است. هدف اصلی این سامانه، تسهیل و نظارت بر فرآیندهای تجاری، کاهش قاچاق و احتکار کالا، و افزایش شفافیت در تجارت داخلی و بین‌المللی است. این سامانه به عنوان یک مرکز محوری عمل می‌کند و ذینفعان مختلف را به هم متصل کرده و رویه‌های نظارتی را ساده‌سازی می‌نماید. ضرورت ایجاد این سامانه از آنجا نشأت می‌گیرد که دولت بتواند به اطلاعات مربوط به انبارها و جریان کالا دسترسی داشته باشد و از این طریق، اجرای قوانین و مقررات مربوط به تجارت را بهبود بخشد. وزارت صنعت، معدن و تجارت با همکاری ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و گمرک جمهوری اسلامی ایران، مسئولیت تهیه، اجرا و بهره‌برداری از این سامانه نرم‌افزاری جامع را بر عهده دارد. این همکاری بین نهادهای مختلف دولتی نشان‌دهنده رویکرد جامع و احتمالاً تأثیرگذار این سامانه در حوزه تجارت کشور است.
دامنه شمول سامانه جامع تجارت بسیار گسترده است و طیف وسیعی از فعالان اقتصادی را در بر می‌گیرد. در ادامه به تشریح گروه‌هایی که ملزم به ثبت نام در این سامانه هستند، می‌پردازیم:
کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که قصد فعالیت در زمینه واردات کالا به کشور را دارند، موظف به ثبت نام در سامانه جامع تجارت هستند. این الزام شامل بازرگانان و تجار به عنوان اشخاص حقیقی و مدیران شرکت‌های تجاری به عنوان اشخاص حقوقی می‌شود. سامانه برای بازرگانان فعال در حوزه تجارت خارجی طراحی شده و به آن‌ها امکان می‌دهد تا کلیه فرآیندهای مربوط به واردات، صادرات و ترانزیت کالاها را در این سامانه انجام، کنترل و پیگیری کنند. این امر نشان می‌دهد که سامانه نقش اساسی در تنظیم و نظارت بر مبادلات تجاری فرامرزی ایفا می‌کند.
بر اساس مقررات جدید، تمامی انبارها ملزم به ثبت اطلاعات خود و جزئیات مربوط به کالاهای ورودی و خروجی در سامانه جامع تجارت هستند. این الزام به منظور افزایش نظارت بر زنجیره تأمین و جلوگیری از احتکار کالا صورت می‌گیرد. سامانه جامع انبارها و مراکز نگهداری کالا به عنوان یک زیرمجموعه از سامانه جامع تجارت عمل می‌کند. کلیه تجار و صاحبان کسب و کار تجاری که مسئولیت نگهداری و ذخیره کالاها در انبارها را بر عهده دارند، باید مشخصات خود را در سامانه جامع انبارها به آدرس nwms.ir ثبت و احراز هویت کنند. این امر به تسهیل روند کار و مدیریت بهتر واحدهای مربوطه کمک می‌کند.
اطلاعات تمامی فعالان اقتصادی، از جمله دارندگان کارت بازرگانی، در سامانه جامع تجارت ثبت می‌شود. کارت بازرگانی به عنوان یکی از مدارک اصلی برای احراز هویت و انجام فعالیت‌های تجاری در این سامانه مورد نیاز است. تجار می‌توانند از طریق این سامانه امور مربوط به استعلام و پیگیری کارت بازرگانی خود را به آسانی انجام دهند. ارتباط تنگاتنگ بین داشتن کارت بازرگانی و استفاده از سامانه جامع تجارت نشان‌دهنده یکپارچگی نظام‌های نظارتی در حوزه تجارت است.
به طور کلی، سامانه جامع تجارت اطلاعات تمامی فعالان اقتصادی را که در زمینه‌های مختلف تجارت فعالیت می‌کنند، در بر می‌گیرد. این شامل صادرکنندگان، واردکنندگان، انبارداران و دارندگان کارت بازرگانی می‌شود. هدف از این اقدام، ایجاد یک دید جامع و یکپارچه از تمامی فعالیت‌های تجاری در کشور است.
تمام اشخاص حقیقی که قصد واردات کالا را دارند و به عنوان بازرگان و تاجر شناخته می‌شوند، باید در این سامانه ثبت نام کنند. این الزام به منظور شناسایی و نظارت بر فعالیت‌های تجاری افراد در سطح بین‌المللی است.
اشخاص حقوقی نیز که از طریق مدیران شرکت‌های بازرگانی خود اقدام به واردات کالا می‌کنند، ملزم به ثبت نام در سامانه جامع تجارت هستند. این امر اطمینان می‌دهد که شرکت‌ها نیز تحت نظارت قرار گرفته و مسئولیت فعالیت‌های تجاری خود را بر عهده دارند.
بر اساس مصوبات کارگروه تنظیم بازار و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، تمامی واحدهای تولیدی، اصناف و شرکت‌های پخش موظف به ثبت نام در سامانه جامع تجارت شده‌اند. این الزام به منظور شفافیت در انجام معاملات و رصد دقیق و سیستماتیک کالا، به ویژه کالاهای اساسی، صورت می‌گیرد. واحدهای اقتصادی عرضه‌کننده کالا، شامل شرکت‌های پخش دولتی، عمومی و خصوصی، ملزم به ثبت اطلاعات توزیع و تجارت خود در سامانه‌های تجارت و انبارها هستند. این امر نشان‌دهنده گسترش دامنه نظارت سامانه به تجارت داخلی و زنجیره توزیع کالا است.
علاوه بر گروه‌های ذکر شده، تمامی تولیدکنندگان، پخش‌کنندگان، عمده‌فروشان، خریداران و فروشندگان خُرد نیز باید ضمن ثبت نام در سامانه، نسبت به ثبت ورود و خروج کالاهای خود اقدام کنند. این الزام به منظور رصد کالا در کل زنجیره تجاری و جلوگیری از گران‌فروشی، احتکار و قاچاق کالا صورت می‌گیرد.
اگرچه مشاوران مالیاتی و علاقه‌مندان به مباحث مالیاتی مستقیماً ملزم به ثبت نام برای انجام فعالیت‌های تجاری نیستند، اما سامانه جامع تجارت می‌تواند برای آن‌ها به عنوان یک منبع اطلاعاتی ارزشمند در زمینه امور مالیاتی مرتبط با تجارت مورد استفاده قرار گیرد. مشاوران مالیاتی می‌توانند از طریق این سامانه از اوضاع کاری مؤدیان خود اطلاع پیدا کنند.
سامانه جامع تجارت با اهداف متعددی برای تسهیل و بهبود فضای کسب و کار ایجاد شده است. برخی از مهم‌ترین مزایای این سامانه برای فعالان اقتصادی عبارتند از:
این سامانه با ارائه ابزارها و امکانات مختلف در حوزه تجارت الکترونیک، فرآیندهای تجاری را تسهیل و تسریع می‌کند. انجام کلیه فرآیندهای مربوط به واردات، صادرات و ترانزیت کالاها از طریق این سامانه امکان‌پذیر شده است. همچنین، سامانه به تسریع مکاتبات اداری و کاهش زمان تشریفات اداری در مبادلات بین‌المللی کمک می‌کند. سرعت بخشیدن به امور مربوط به کسب‌وکارها و ترخیص کالا از دیگر مزایای این سامانه است.
یکی از اهداف اصلی سامانه جامع تجارت، کاهش فساد اقتصادی و افزایش شفافیت در حوزه تجارت است. نظارت بر صادرات و واردات کالا از طریق این سامانه به جلوگیری از احتکار و قاچاق کالا کمک می‌کند. ثبت تمامی اطلاعات مربوط به واردکنندگان و تولیدکنندگان کشور نیز به افزایش شفافیت کمک می‌کند.
وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان‌های نظارتی می‌توانند با دسترسی به فرآیند تولید، واردات یا صادرات کالاها، از نحوه توزیع و فروش آن‌ها آگاه شده و از موارد غیرقانونی جلوگیری کنند. این نظارت سیستمی در زنجیره تجاری به تسهیل امور و جلوگیری از گران‌فروشی، احتکار و قاچاق کالا کمک می‌کند.
تجار می‌توانند به آسانی امور مربوط به ثبت سفارش کالا و دریافت مجوز واردات را از طریق این سامانه انجام دهند. این امر فرآیند ثبت سفارش و اخذ مجوزها را ساده‌تر و سریع‌تر می‌کند.
سامانه جامع تجارت امکان استعلام و پیگیری وضعیت کارت بازرگانی را برای دارندگان آن فراهم می‌کند. این ویژگی به تجار کمک می‌کند تا به راحتی از وضعیت کارت خود مطلع شوند.
این سامانه با هدف تأسیس واحد تجاری معین و فراهم کردن بستری برای معاملات ملی و بین‌المللی طراحی شده است. این امر می‌تواند به توسعه تجارت الکترونیک و گسترش بازارهای داخلی و خارجی کمک کند.
الزام به ثبت نام در سامانه جامع تجارت بر مبنای قوانین و مقررات مختلفی استوار است:
ماده ۶ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب سال ۱۳۹۱، وزارت صنعت، معدن و تجارت را موظف کرده است تا با همکاری ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، گمرک جمهوری اسلامی ایران و سایر دستگاه‌های ذیربط، نسبت به تهیه، اجرا و بهره‌برداری از سامانه نرم‌افزاری جامع یکپارچه‌سازی و نظارت بر فرآیند تجارت اقدام نماید. این ماده قانونی، اساس و مبنای حقوقی ایجاد و بهره‌برداری از سامانه جامع تجارت را تشکیل می‌دهد.
مصوبات کارگروه تنظیم بازار و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز کشور به صراحت تمامی واحدهای تولیدی، اصناف و شرکت‌های پخش را مکلف به ثبت نام در سامانه جامع تجارت کرده است. این مصوبات در راستای شفافیت در انجام معاملات و رصد دقیق و سیستماتیک کالا، به ویژه کالاهای اساسی، ابلاغ شده‌اند.
علاوه بر قانون و مصوبات مذکور، وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز به طور مستمر بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌هایی را در خصوص نحوه ثبت نام، تکالیف فعالان اقتصادی و سایر موارد مرتبط با سامانه جامع تجارت صادر می‌کند. فعالان اقتصادی ملزم به رعایت این بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌ها هستند.
عدم ثبت نام در سامانه جامع تجارت و عدم رعایت مقررات مربوطه می‌تواند عواقب جدی برای فعالان اقتصادی به همراه داشته باشد:
عرضه کالا تنها در صورتی امکان‌پذیر است که در این سامانه‌ها ثبت شده باشد و توسط اشخاص دارای کد نقش انجام شود. عدم انجام این تکلیف قانونی، علاوه بر نبود امکان عرضه کالا، منجر به برخورد قانونی با متخلفان خواهد شد.
متخلفان بر اساس نوع تخلف، از جمله عرضه خارج از شبکه و احتکار، در چارچوب قوانین تعزیرات حکومتی، نظام صنفی و قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مورد پیگرد قانونی قرار می‌گیرند. عدم ثبت هرگونه ورود و خروج کالا در سامانه به منزله قاچاق و عرضه خارج از شبکه تلقی می‌شود. همچنین، عدم ثبت ورود یا خروج کالا به صورت سیستمی نیز به عنوان تخلف قاچاق کالا و ارز محسوب می‌گردد.
برای ثبت نام در سامانه جامع تجارت، فعالان اقتصادی باید مراحل زیر را طی کنند:
ابتدا باید به وب‌سایت رسمی سامانه به آدرس ntsw.ir مراجعه شود.
در صفحه نخست، گزینه "ثبت نام" انتخاب شود.
در این مرحله، اطلاعات هویتی شامل کد ملی، تاریخ تولد و شماره تلفن همراه وارد می‌گردد. ارائه یک شماره تلفن همراه معتبر ضروری است، زیرا تمامی اطلاع‌رسانی‌ها از طریق این شماره انجام خواهد شد. در صورت تمایل، می‌توان اطلاعات تلفن ثابت و پست الکترونیک را نیز وارد کرد.
پس از وارد کردن اطلاعات، یک کد اعتبارسنجی به شماره تلفن همراه ثبت شده ارسال می‌شود که باید در سامانه وارد شود.
با وارد کردن کد اعتبارسنجی، فرآیند ثبت نام تکمیل می‌گردد. برای اشخاص حقوقی، ممکن است مراحل بیشتری شامل ارسال مدارک شرکت نیز وجود داشته باشد.
پس از ثبت نام موفقیت‌آمیز، کاربران برای انجام فعالیت‌های تجاری باید کد نقش تجاری دریافت کنند. هیچ تاجری بدون این کد حق فعالیت ندارد. برای دریافت این کد، تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی موظف به ثبت اطلاعات و مجوزهای فعالیت خود در سامانه هستند.
سامانه جامع تجارت از چندین زیرمجموعه تشکیل شده است که هر کدام نقش خاصی در فرآیند تجارت ایفا می‌کنند:
برای ثبت مشخصات و احراز هویت انبارها و مراکز نگهداری کالا و مدیریت ورود و خروج کالا از آن‌ها استفاده می‌شود.
مدیریت اسناد و فرآیندهای مربوط به حمل و نقل کالا و امکان رهگیری کالا در حین ترانزیت را فراهم می‌کند.
سرعت بخشیدن به فرآیندهای واردات و صادرات، تسریع مراحل ترخیص کالا، کاهش قاچاق و فرارهای مالیاتی، شناسایی صادرکنندگان و واردکنندگان و امکان رهگیری کالا در گمرک از وظایف این سامانه است.
تسهیل انجام معاملات ارزی مرتبط با تجارت را بر عهده دارد.
برای دریافت شناسه عمومی و اختصاصی کالا و خدمات و ارسال صورتحساب الکترونیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. واردکنندگان و تولیدکنندگان پس از ثبت نام باید نسبت به دریافت این شناسه‌ها اقدام کنند.
ثبت نام و رعایت مقررات سامانه جامع تجارت برای تمامی فعالان اقتصادی در ایران، از واردکنندگان و صادرکنندگان گرفته تا تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان، عمده‌فروشان و خرده‌فروشان، یک الزام قانونی است. این سامانه با هدف تسهیل فرآیندهای تجاری، افزایش شفافیت، کاهش فساد و بهبود نظارت بر زنجیره تأمین کالا ایجاد شده است. عدم ثبت نام و عدم رعایت مقررات این سامانه می‌تواند منجر به ممانعت از عرضه کالا و خدمات و پیگیری‌های قانونی شود. لذا، تمامی فعالان اقتصادی باید با فرآیند ثبت نام و عملکرد سامانه‌های زیرمجموعه آشنا شده و نسبت به انجام تکالیف قانونی خود در این زمینه اقدام نمایند. دریافت کد نقش تجاری پس از ثبت نام نیز برای انجام فعالیت‌های تجاری در چارچوب قانون ضروری است. در نهایت، ثبت نام و پایبندی به مقررات سامانه جامع تجارت، گامی مهم در جهت ایجاد یک نظام تجاری سالم، شفاف و کارآمد در کشور است.
| دسته‌بندی | توضیحات |
|---|---|
| واردکنندگان و صادرکنندگان | کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که قصد واردات یا صادرات کالا دارند. |
| انبارداران و صاحبان مراکز نگهداری کالا | تمامی افرادی که مسئول نگهداری و ذخیره کالا در انبارها هستند. |
| دارندگان کارت بازرگانی | تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی که دارای کارت بازرگانی معتبر هستند. |
| واحدهای تولیدی | کلیه واحدهای صنعتی و تولیدی فعال در کشور. |
| اصناف | تمامی اعضای صنوف مختلف که در زمینه تولید، توزیع یا فروش کالا فعالیت می‌کنند. |
| شرکت‌های پخش | شرکت‌های دولتی، عمومی و خصوصی که در زمینه توزیع کالا فعالیت دارند. |
| عمده‌فروشان و خرده‌فروشان | تمامی فعالان اقتصادی که در سطح عمده یا خرده به خرید و فروش کالا مشغول هستند. |
توجه: برای اطلاعات دقیق‌تر و تکمیلی، لطفاً به وب‌سایت رسمی سامانه جامع تجارت مراجعه فرمایید.