چهارشنبه, ۱۰ اردیبهشت , ۱۴۰۴ برابر با - Wednesday, 30 April , 2025
مراحل اعتراض به مالیات ( دادرسی مالیاتی )
در دنیای معاصر در اثر عطف توجه به حقوق بشر و حقوق شهروندی، موضوع حقوق مودیان مالیاتی مورد اهتمام ویژه نظام های مالیاتی کشور های مختلف قرار گرفته است.
این حق را می توان مهم ترین حق مودی بر شمرد، طبق آن مودی باید حق داشته باشد که نسبت به اقدامات دستگاه مالیاتی در مورد تشخیص، وصول، اجرا، استرداد و… به مرجع مستقل قضایی یا شبه قضایی یا اداری مراجعه و اعتراض نماید.
در برخی از کشورها مثل امریکا مرجع مذکور قضایی بوده و دادگاه مالیاتی نام دارد.
در فرانسه مرجعی اختصاصی برای این موضوع پیش بینی شده است.
در ایران مطابق مواد ۱۷۰، ۲۴۴، ۲۱۶ و ۲۴۳ ق. م. م مراجع اختصاصی پیش بینی شده است.
حق برخورداری از وکیل از جمله حقوق دفاعی مودی می باشد و در قوانین ایران، علاوه بر اصل 35 قانون اساسی که حق انتخاب وکیل از اطلاق برخوردار بوده و شامل تمامی مراجع قضایی و شبه قضایی می باشد،
در ماده 238 ق.م.م و تبصره 2 ماده 244 ق.م. م، مودی حق استفاده از وکیل را دارد.
طبق حق مذکور، مودیان مالیاتی باید قبل از شروع رسیدگی مراجع یاد شده برای تدارک دفاع از حقوق خود، از حق دسترسی به اسناد و مدارک پرونده مالیاتی برخوردار باشد تا بتواند به خوبی از حق خود دفاع کنند.
در قوانین مالیاتی ایران، ماده 237 ق. م. م، تبصره 10 ماده 244 ق. م. م، بند 25 دستورالعمل دادرسی مالیاتی، ماده 35 آئین نامه ماده 219 و بخشنامه های صادره تصریح به این حق و مراجع مالیاتی را مکلف به ایفای وظایف می نماید.
مودیان مالیاتی باید قبل از اتخاذ تصمیم مراجع حل اختلاف مالیاتی، فرصت کافی برای ارائه توضیحات خود را داشته و این توضیحات باید توسط مرجع مذ کور استماع شود.
مودی علاوه بر برخورداری از حق دفاع، باید از حقوق دفاعی مساوی و متناظر با دستگاه
مالیاتی بهره مند باشد که از آن به اصل تناظر نام می برند.
در تبصره 2 ماده 244 ق. م. م این حق به رسمیت شناخته شده و بر این اساس مودی یا نماینده قانونی وی مجاز به حضور کامل در جلسه و ارائه دفاعیات به صورت کتبی یا شفاهی است.
طبق آن، مودیان مالیاتی باید از حق پژوهش یا تجدید نظر خواهی از مراجع حل اختلاف مالیاتی در مرجع تجدید نظر اداری مستقل و یا مرجع قضایی بر خوردار باشد.
طبق ماده 247 ق.م.م مودیان اجازه تجدید نظر خواهی نسبت به آرای صادر هیات های حل اختلاف بدوی را دارند.
مودی حق دارد از ارای صادره، به دلایل ایرادات شکلی ( نقص رسیداگی و نقض قوانین و مقررات ) به مراجع عالی شکایت نماید.
در قوانین مالیاتی ایران، مودیان حق شکایت به شورای عالی مالیاتی و دیوان عدالت اداری را دارند.
مودی حق دارد در موارد خاص به مراجع فوق العاده برای دادخواهی مراجعه نماید.
در ایران، طبق ماده 251 مکرر ق. م. م، مرجع فوق العاده، تحت نظر و اختیار وزیر امور اقتصادی و دارایی تشکیل و به مالیات های قطعی و غیر قابل طرح در سایر مراجع و با احراز ناعادلانه بودن مالیات رسیدگی و اصدار رای نماید.
اصل 159 قانون اساسی:
مرجع رسمی تظلمات و شکایات داد گستری است. تشکیل دادگاه ها و تعیین صلاحیت آنها منوط به حکم قانون است .
ماده 10 قانون آیین دادرسی مدنی:
رسیدگی نخستین به دعاوی حسب مورد در صلاحیت دادگاه های عمومی و انقلاب است . مگر در مواردی که قانون مرجع دیگری را تعیین کرده باشد.
منابع اصلی آیین دادرسی در ایران:
تقسیم بندی قوانین از یک نگاه:
الف: درون سازمانی:
ب: برون سازمانی:
نکته : اعضاء هیئت های حل اختلاف مالیاتی و کارمندان وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان امور مالیاتی کشور جهت حضور در هیئت های حل اختلاف مالیاتی از طرف اشخاص منع قانونی دارند.
وکیل مودی با ارائه وکالتنامه رسمی و قبض پوداخت حق تمبر ماده ۱۰۳ ق ۰ م ۰ م:
در مورد دعاوی و اختلافات مالی که در مراجع اختصاصی غیر قضایی رسیدگی و حل و فصل میشود وبرای حق الوکاله انها تعرفه خاصی مقرر نشده است از قبیل اختلافات مالیاتی و عوارض توسعه معابرشهرداری و نظایر آنها میزان حق الوکاله صرفا از لحاظ مالیاتی به شرح زیر است:
۴۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰ریال مابه الاختلاف ۵ درصد
تا ۱۰۲۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰ ریال مابه الاختلاف 4 درصد نسبت به مازاد ۰۰۰۰۰۰۰۰ ۴ ریال .
از ۱۰۲۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰ریال مابه الاختلاف به بالا، ۳ درصد نسبت به مازاد ۱۰۲۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰ریال منظور می شود و معادل ۵ درصد آن تمبر باطل خواهد شد.
مفاد این بند درباره اشخاصی که وکالتا در مراجع مذکور در این بند اقدام می نمایند(ولو اینکه وکیل دادگستری نباشند)نیز جاری است، جز در مورد کارمندان مودی یاپدر،مادر،برادر،خواهر،پسر،دختر،نواده و همسر مودی ومشاوران رسمی مالیاتی.
تبصره ۱ – در هر مورد که طبق مفاد این ماده عمل نشده باشد، وکالت وکیل با رعایت مقررات قانون آیین دادرسی مدنی در هیچ یک از دادگاه ها و مراجع مزبور قابل قبول نخواهد بود مگر در مورد وکالت های مرجوعه های از طرف وزارتخانه ها و موسسات وابسته به دولت و شهرداری ها که محتاج به ابطال تمبر روی وکالت نامه نمی باشد.
تبصره ۲- وزارتخانه ها و موسسات دولتی و شرکت های دولتی و شهرداری ها و موسسات وابسته به دولت و شهرداری ها مکلف اند از وجوهی که بابت حق الوکاله به وکلا پرداخت میکنند ۵ درصد آن را کسر و بابت علی الحساب مالیاتی وکیل تا پایان ماه بعد به اداره امور مالیاتی محل پرداخت نمایند.
1- اولین اقدام موثر در راستای ورود به مرحله دادرسی مالیاتی دریافت مبانی برگ تشخیص مواد( ۲۳۷ و ۲۱۹)
2- درخواست کتبی دریافت گزارش مبنای صدور بر گ تشخیص (مطالبه ) به« استناد ماده 237 ق م.م. و ماده 35 آیین نامه اجرایی ماده 219 و بند 25 دستورالعمل دادرسی مالیاتی
3- بررسی دقیق گزارش رسیدگی و ضمایم و اخذ تصمیم جهت پذیرش یا اعتراض
ماده 237 ق.م.م
برگ تشخیص مالیات باید بر اساس مأخذ صحیح و متکی به دلایل و اطلاعات کافی و به نحوی تنظیم گردد که کلیه فعالیتهای مربوط و درآمدهای حاصل از آن بهطور صریح در آن قید و برای مودی روشن باشد. امضا کنندگان برگ تشخیص مالیات باید نام کامل و سمت خود را در برگ تشخیص بهطور خوانا قید نمایند و مسئول مندرجات برگ تشخیص و نظریه خود از هرجهت خواهند بود و در صورت استعلام مودی از نحوه تشخیص مالیات مکلفاند جزئیات گزارشی را که مبنای صدور برگ تشخیص قرار گرفته است به مودی اعلام نمایند و هر گونه توضیحی را در این خصوص بخواهد به او بدهند
ماده 238 ق.م.م
در مواردی که برگ تشخیص مالیات صادر و به مؤدی ابلاغ می شود، چنانچه مؤدی نسبت به آن معترض باشد می تواند ظرف سی روز از تاریخ ابلاغ شخصا یا به وسیله وکیل تام الاختیار خود با ارائه دلایل و اسناد و مدارک کتبا از اداره امور مالیاتی تقاضای رسیدگی مجدد نماید. مسؤول/ مسؤولان مربوط که از طرف سازمان امور مالیاتی مشخص می شوند، موظفند پس از ثبت درخواست مؤدی و ظرف مهلتی که بیش از چهل و پنج روز از تاریخ ثبت درخواست نباشد به موضوع رسیدگی و در صورتی که دلایل و اسناد و مدارک ابراز شده را برای رد مندرجات برگ تشخیص کافی دانستند، آن را رد و در صورتی که دلایل و اسناد و مدارک ابرازی را مؤثر در تعدیل درآمد تشخیص دهند موارد تعدیل درآمد مشمول مالیات را مشخص نمایند. چنانچه مؤدی نظر مسؤول/ مسؤولان مربوط در تعدیل درآمد مشمول مالیات را قبول نماید درآمد مشمول مالیات تعدیل شده، قطعی است. در غیر این صورت برای رسیدگی به مابه التفاوت تا مبلغ مورد اعتراض مؤدی، موضوع به هیأت حل اختلاف مالیاتی ارجاع می شود. همچنین هرگاه دلایل و اسناد و مدارک ابرازی مؤدی را برای رد برگ تشخیص یا تعدیل در آمد مؤثر تشخیص ندهند باید موضوع را مستدلاً درپرونده منعکس و مراتب را برای رسیدگی به هیأت حل اختلاف مالیاتی ارجاع نمایند.
مراحل اعتراض به مالیات ( دادرسی مالیاتی )
الف) مقدمه
ب) متن اصلی اعتراض
ج) پایان لایحه
د) امضاء و مهر
مراحل اعتراض به مالیات ( دادرسی مالیاتی )
مراحل اعتراض به مالیات ( دادرسی مالیاتی )
تبصره 1 ماده 244
جلسات هیات های حل اختلاف مالیاتی حضور سه نفر رسمی است و رای هیات های مزبور با اکثریت آرا قطعی و لازم الاجرا است. ولی نظر اقلیت باید در متن رای قید گردد.
نکته1: مطابق ماده ۲۴۶ ق.م.م وقت رسیدگی هیات حل اختلاف مالیاتی باید به انها ابلاغ گردد.
نکته 2: فاصله تاریخ ابلاغ دعوتنامه و روز تشکیل جلسه هیات نباید کمتر از ده روز باشد مگر به درخواست مودی و موافقت واحد مربوط .
تبصره: عدم حضور مودی یا نماینده مودی و نیز نماینده اداره امور مالیاتی مربوط مانع ازرسیدگی هیات و صدور رای نخواهد بود.
تغییر زمان جلسه رسید گی بند ۱۸ دستورالعمل دادرسی مالیاتی
تعویق زمان جلسه رسیدگی هیأت ، مودی برابر فرم مربوط و با تسلیم مدارک و دلایل موجه ، پس از بررسی مسئول دبیرخانه هیأت حل اختلاف مالیاتی فقط برای یک بارمجازخواهدبود . (در موارد استثناء تمدید مهلت رسیدگی منوط به موافقت مدیر کل مربوطه خواهد بود. )
در اوصاف آراء صادره توسط هیأت حل اختلاف مالیاتی موارد زیر باید قید گردد:
( استیناف یا پژوهش خواهی )
ماده ( 247 ق.م.م)
آراء هیأتهای حل اختلاف مالیاتی بدوی قطعی و لازم الاجراء است. ا مگر اینکه ظرف مدت بیست روز از تاریخ ابلاغ رأی بر اساس ماده 203 این قانون و تبصره های آن به مودی، از طرف مأموران مالیاتی مربوط یا مودیان مورد اعتراض کتبی قرار گیرد که در این صورت پرونده جهت رسیدگی به هیأت حل اختلاف مالیاتی تجدید نظر احاله خواهد شد. رأی هیأت حل اختلاف مالیاتی تجدید نظر قطعی و لازم الاجرا می باشد.
تبصره ۱: مودی مالیاتی مکلف است مقدار مالیات مورد قبول را پرداخت و نسبت به مازاد بر آن اعتراض خود را در مدت مقرر تسلیم کند.
تبصره۲: نمایندگان عضو هیأتهای حل اختلاف مالیاتی نباید قبلا نسبت به موضوع مطروحه اظهار نظر داشته یا رأی داده باشند
تبصره ۳: در صورتی که رای صادره هیات بدوی از سوی یکی از طرفین مورد اعتراض تجدید نظر خواهی قرار گرفته باشد در مرحله تجدید نظر فقط به ادعای آن طرف رسیدگی ورأی صادر خواهد شد.
تبصره ۴: آراء قطعی هیأتهای حل اختلاف مالیاتی به استثناء مواردی که رأی هیأت حل اختلاف مالیاتی بدوی با عدم اعتراض مودی یا مأمور مالیاتی مربوط قطعیت می یابد برابر مقررات ماده 251 این قانون قابل شکایت و رسیدگی در شورای عالی مالیاتی خواهد بود.
نکته 1: ساختار هیات حل اختلاف تجدید نظر به مانند هیات حل اختلاف بدوی می باشد.
نکته 2: در این مرحله هم مودی و هم اداره مالیاتی مربوطه حق اعتراض به رای هیات حل اختلاف را دارند.
مواردی که اثر رای هیئت تجدید نظر متوقف میگردد:
۱- موقوف الاجرا شدن طبق ماده 259 ق.م.م
۲- نقض رای توسط شعبه شورای عالی مالیاتی
۳- صدور دستور موقت توسط دیوان عدالت اداری
تبصره 6ماده 247 ق.م.م
در مواردی که شکایت مودیان مالیاتی از آراء هیأتهای بدوی از طرف هیأت حل اختلاف مالیاتی تجدید نظر رد شود و همچنین شکایت از آراء هیأتهای تجدید نظر از طرف شعب شورای عالی مالیاتی مردود اعلام شود، برای هر مرحله معادل یک درصد 1% تفاوت مالیات موضوع رأی مورد شکایت و مالیات ابرازی مودی در اظهارنامه تسلیمی، هزینه رسیدگی تعلق می گیرد که مودی مکلف به پرداخت آن خواهد بود.
آیا هزینه رسیدگی شامل مالیات حقوق و تکلیفی نیز می شود؟
از آنجاییکه برای مالیات حقوق و تکلیفی پرداخت کننده وجه مکلف به تسلیم اظهار نامه مالیاتی نمی باشد به استثنای مودیان موضوع ماده ۸۸ قانون مالیاتهای مستقیم حکم تبصره یاد شده به مالیات حقوق تکلیفی تسری ندارد.
کیفیت انشاء آرا
ماده ۲۴۸ رای هیات حل اختلاف مالیاتی بایستی متضمن اظهار نظر موجه و مدلل نسبت به اعتراض مودی بوده و در صورت اتخاذ تصمیم به تعدیل درآمد مشمول مالیات جهات و دلایل آن توسط هیات در متن رای قید شود.
طبق ماده ۳۰ دستورالعمل دادرسی ،مالیاتی هیاتهای حل اختلاف مالیاتی موظفند به اختلافات طبق قانون رسیدگی نمایند و رای مقتضی صادر نمایند و در مورد جزئیات اعتراض به طور مشخص تعیین تکلیف نموده و از صدور آراء بصورت عام و کلی خودداری نمایند
اصلاح آرا هیاتهای حل اختلاف مالیاتی :
ماده 249 ق.م.م
هیأتهای حل اختلاف مالیاتی مکلف اند مأخذ مورد محاسبات مالیات را در متن رأی قید و در صورتی که در محاسبه اشتباهی کرده ،باشند با درخواست مودی یا اداره امور مالیاتی مربوط به موضوع رسیدگی و رأی را اصلاح کنند.
فرجام خواهی
ماده 251
مؤدی یا اداره امور مالیاتی میتوانند ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ رأی قطعی هیأت حل اختلاف مالیاتی به استناد عدم رعایت قوانین و مقررات موضوعه یا نقص ،رسیدگی با اعلام دلایل کافی به شورای عالی مالیاتی شکایت و نقض رأی و تجدید رسیدگی را درخواست کنند.
بند 3 ماده 255 اظهار نظر در مورد موضوعات و مسایل مالیاتی که وزیر امور اقتصادی و دارایی یا رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور حسب اقتضا برای مشورت و اظهار نظر به شورای عالی مالیاتی ارجاع مینماید. در موارد موضوع این بند نظر اکثریت اعضای شورای عالی مالیاتی پس از تنفیذ وزیر امور اقتصادی و دارایی یا رییس کل سازمان امور مالیاتی کشور حسب مورد برای کلیه مأموران و مراجع مالیاتی لازم الاتباع است.
قانون دایمی مالیات بر ارزش افزوده:
ماده 51: متن زیر جایگزین ماده (۲۵۱) قانون مالیاتهای مستقیم میشود و به این قانون تسری مییابد ماده 251 مؤدی یا دادستان انتظامی مالیاتی میتوانند ظرف دو ماه از تاریخ ابلاغ رأی قطعی هیأت حل اختلاف مالیاتی ،تجدیدنظر به استناد عدم رعایت قوانین و مقررات موضوعه یا نقص رسیدگی، با اعلام دلایل کافی به شورای عالی مالیاتی اعتراض نموده و تجدید رسیدگی را درخواست کنند.
ماده 52: در بند (3) ماده 255 قانون مالیاتهای مستقیم عبارت «نظر اکثریت اعضای شورای عالی مالیاتی به عبارت نظر اکثریت اعضای هیأت عمومی شورای عالی مالیاتی موضوع ماده (258) این قانون» تغییر مییابد.
( هیات موضوع ماده 251مکرر)
مرجع فوق العاده
ماده ۲۵۱ مکرر ق.م.م
در مورد مالیاتهای قطعی موضوع این قانون و مالیاتهای غیر مستقیم که در مرجع دیگری قابل طرح نباشد و به ادعای غیر عادلانه بودن مالیات مستندا به مدارک و دلایل کافی از طرف مودی شکایت و تقاضای تجدید رسیدگی شود وزیر اموراقتصادی و دارایی میتواند پروندۀ امر را به هیأتی مرکب از سه نفر به انتخاب خود جهت رسیدگی ارجاع نماید.
اصل 173قانون اساسی
به منظور رسیدگی به شکایات، تظلمات و اعتراضات مردم نسبت به مامورین یا واحدها یا آیین نامه های دولتی و احقاق حقوق آنها، دیوانی به نام “دیوان عدالت اداری” زیر نظر رییس قوه قضاییه تاسیس می گردد. حدود اختیارات و نحوه عمل این دیوان را قانون تعیین می کند.
طبق ماده 10قانون دیوان ، صلاحیت و حدود اختیارات دیوان به قرار زیر است:
1- رسیدگی به شکایات و تظلّمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از:
الف : تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه ها و سازمانها و موسسات و شرکتهای دولتی و شهرداری ها و سازمان تامین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و موسسات وابسته به آنها
ب: تصمیمات و اقدامات ماموران واحدهای مذکور در بند «الف» در امور راجع به وظایف آنها
2- رسیدگی به اعتراضات و شکایات از آراء و تصمیمات قطعی هیاتهای رسیدگی به تخلفات اداری و کمیسیون هایی مانند کمیسیون های مالیاتی، هیات حل اختلاف کارگر و کارفرما، کمیسیون موضوع ماده 100 قانون شهرداری ها منحصراً از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آنها