مالیات بر ارث

مالیات بر ارث، نوعی مالیات مستقیم است که بر انتقال قهری اموال و دارایی‌های متوفی به وراث تعلق می‌گیرد. هدف از وضع این مالیات، توزیع ثروت، تامین بخشی از هزینه‌های عمومی دولت و کاهش نابرابری‌های اقتصادی است. در ایران، مبنای قانونی مالیات بر ارث، قانون مالیات‌های مستقیم مصوب سال ۱۳۶۶ و اصلاحات بعدی آن می‌باشد. این قانون، چارچوب کلی تعیین اموال مشمول مالیات، نرخ‌های مالیاتی، معافیت‌ها و مراحل پرداخت را مشخص می‌کند.

چه کسانی موظف به پرداخت مالیات بر ارث هستند؟ 

بر اساس قانون، وراث متوفی مسئول پرداخت مالیات بر ارث هستند. قانون مدنی ایران، وراث را به سه طبقه تقسیم می‌کند:

طبقه اول: شامل پدر، مادر، همسر، فرزندان و نوادگان متوفی. این طبقه، نزدیک‌ترین خویشاوندان نسبی و سببی متوفی محسوب می‌شوند.

طبقه دوم: در صورت عدم وجود وراث از طبقه اول، نوبت به اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ)، برادران و خواهران و فرزندان آن‌ها می‌رسد.

طبقه سوم: در صورت عدم وجود وراث از طبقات اول و دوم، عموها، عمه‌ها، دایی‌ها، خاله‌ها و فرزندان آن‌ها به عنوان وراث شناخته می‌شوند.

اهمیت این طبقه‌بندی در تعیین نرخ مالیات بر ارث مشخص می‌شود. معمولاً نرخ مالیات برای وراث طبقه اول، پایین‌تر از طبقات دوم و سوم است.

نحوه محاسبه مالیات بر ارث

1- نسبت به سپرده‌های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار به‌ استثنای موارد مندرج در بند (2) این ماده و سودهای متعلق به آنها و همچنین سود سهام و سهم الشرکه تا تاریخ ثبت انتقال به نام وراث و یا پرداخت و تحویل به آنها به نرخ سه درصد (3%)

2- نسبت به سهام و سهم الشرکه و حق تقدم آنها یک و نیم (1/5) برابر نرخهای مذکور در تبصره (1) ماده (143) و ماده (143مکرر) این قانون طبق مقررات مزبور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث

3- نسبت به حق‌الامتیاز و سایر اموال و حقوق مالی که در بندهای مذکور به آنها تصریح نشده است، به نرخ ده درصد (10%) ارزش روز در تاریخ تحویل یا ثبت انتقال به نام وراث

4- نسبت به انواع وسایل نقلیه موتوری، زمینی، دریایی و هوایی به نرخ دو درصد (2%) بهای اعلامی توسط سازمان امور مالیاتی کشور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث

5- نسبت به املاک و حق واگذاری محل یک و نیم (1/5) برابر نرخهای مذکور در ماده (59) این قانون به ماخذ ارزش معاملاتی املاک و یا به ماخذ ارزش روز حق واگذاری حسب مورد، در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث

6- نسبت به اموال و دارایی­ های متعلق به متوفای ایرانی که در خارج از کشور واقع شده است پس از کسر مالیات بر ارثی که از آن بابت به دولت محل وقوع اموال و دارایی­ ها پرداخت شده است به نرخ ده درصد (10%) ارزش ماترک که ماخذ محاسبه مالیات بر ارث در کشور محل وقوع مال قرار گرفته است. در صورت عدم شمول مالیات بر ارث در کشور مزبور به ماخذ ارزش روز انتقال یا تحویل به نام وراث

انواع مالیات بر ارث

مالیات بر ارث مغازه

برای متوفیان بعد از سال ۹۵، مالیات بر ارث مغازه به میزان ۳ درصد قیمت اعلام شده‌­ آن توسط کارشناس رسمی اداره مالیات است. بر اساس این قانون، همچنین به میزان ۳ درصد از قیمت اجناس داخل مغازه، مشمول پرداخت مالیات می‌شوند.

مالیات بر ارث خودرو

مالیات بر ارث خودرو، ۲ درصد ارزش و قیمت اعلام شده‌­ آن توسط کارشناس سازمان امور مالیاتی است که البته این درصد برای طبقه اول است و بر اساس قانون، برای سایر طبقات، ۲ و ۴ برابر می­‌شود.

مالیات بر ارث ملک

بعد از بررسی ملک توسط کمیسیون املاک سازمان امور مالیاتی و تعیین ارزش آن، مالیات برای طبقه اول وراث به میزان ۷.۵ درصد از ارزش ملک خواهد بود.

مالیات بر ارث سهام

مالیات بر ارث سهام شرکت­‌های پذیرفته‌شده در بورس و سهام شرکت‌های غیربورسی با هم متفاوت است. همچنین هر دوی آنها با مالیات بر ارث اوراق مشارکت و اوراق بهادار فرق می‌کند. برای تعیین میزان مالیات آنها، باید از یک مشاور حقوقی کمک گرفت.

مالیات بر ارث سپرده‌­های بانکی

وقتی شخصی فوت می‌کند و شناسنامه‌­ او باطل می­‌شود، سیستم‌­های اطلاعاتی، فوت هر فرد را از طریق سازمان ثبت احوال در هنگام ابطال شناسنامه به ارگان‌­هایی مثل بانک‌ها، سازمان ثبت اسناد و املاک، دفاتر اسناد رسمی و غیره گزارش می‌­دهند. از آن موقع به بعد، کلیه‌­ حساب­‌های بانکی متوفی مسدود می‌­شود و دیگر قابلیت دسترسی و برداشت از این حساب‌ها وجود ندارد. بعد از این که ورثه به اداره مالیات مراجعه کرده و مالیات را پرداخت کردند، حساب متوفی رفع توقیف می­‌گردد.

مالیات بر سایر اموال :

همانطور که پیش‌­تر بیان کردیم بر اساس قانون ارث، اموالی که مشمول مالیات بر ارث می­‌شوند، شامل موارد زیر هستند:

سپرده‌های بانکی؛

اوراق مشارکت؛

اوراق بهادار؛

سود سهام و سرمایه شرکت تا تاریخ ثبت انتقال به نام وراث یا پرداخت و تحویل به آنها به نرخ ۳ درصد.

مالیات بر ارث چند درصد است؟

درصد مالیات انحصار وراثت با توجه به نوع اموال به جا مانده از متوفی تعیین می‌گردد. طبق قوانین مربوط به مالیات مستقیم، درصد‌های خاصی برای اموال مختلف به صورت قراردادی تعیین شده است. به طور مثال اموالی مانند خودرو درصد مالیات بر ارث متفاوتی با املاک دارند؛ همچنین درصد مربوط به اموال سهامی با دو نوع دارایی که پیشتر ذکر شد متفاوت است؛ در نتیجه درصد مالیات بر ارث برای همه افراد یکسان نیست و باید با توجه به درصد اموال باقیمانده میزان آن را تعیین کرد

مالیات بر ارث چقدر است؟

مالیات ارث با توجه به عواملی مانند میزان دارایی، نوع دارایی به جای مانده، تعداد و دسته وارثان متفاوت است. در نتیجه مالیات یک فرد با یک فرد دیگر کاملاً متفاوت دارد. به همین دلیل نمی‌توان رقم ثابتی را به عنوان میزان مالیات بر ارث اعلام کرد. وارثان پس از مرگ متوفی می‌توانند با در نظر گرفتن عوامل ذکر شده میزان مالیات را تعیین کنند

معافیت‌های مالیاتی بر ارث: چه اموالی از پرداخت مالیات معاف هستند؟

قانون مالیات‌های مستقیم، برخی از اموال و دارایی‌های متوفی را از پرداخت مالیات بر ارث معاف کرده است. این معافیت‌ها به منظور حمایت از اقشار خاص یا تشویق برخی اقدامات صورت می‌گیرد. مهم‌ترین معافیت‌های مالیاتی بر ارث عبارتند از:

اثاثیه منزل مورد نیاز برای زندگی:

 اثاثیه منزل که به طور معمول برای زندگی استفاده می‌شود و جنبه تجملاتی ندارد، از مالیات بر ارث معاف است. البته این معافیت شامل اشیای عتیقه و نفیس نمی‌شود.

وجوه بازنشستگی، وظیفه، پس‌انداز خدمت و بیمه‌های اجتماعی و درمانی:

 مبالغی که از طریق صندوق‌های بازنشستگی، بیمه‌های اجتماعی و درمانی یا به عنوان پس‌انداز خدمت به وراث پرداخت می‌شود، از مالیات بر ارث معاف است.

اموال اهدایی به سازمان‌های خیریه و عام‌المنفعه: 

اموالی که متوفی قبل از فوت به سازمان‌های خیریه و عام‌المنفعه اهدا کرده باشد، مشمول مالیات بر ارث نمی‌شود.

مبالغ مربوط به دیه و خسارت فوت:

 مبالغی که به عنوان دیه یا خسارت فوت به وراث پرداخت می‌شود، از مالیات بر ارث معاف است.

برخی از اموال فرهنگی و هنری: 

برخی از آثار هنری، کتاب‌ها و اشیای فرهنگی که دارای ارزش ملی و تاریخی هستند، ممکن است با تشخیص مراجع ذیصلاح از مالیات بر ارث معاف شوند.

سپرده‌های بانکی تا میزان معین: 

در برخی موارد، ممکن است تا سقف مشخصی از سپرده‌های بانکی متوفی برای وراث طبقه اول از مالیات معاف شود. برای اطلاع از جزئیات این معافیت، به آخرین قوانین و مقررات مراجعه کنید.

املاک مسکونی با شرایط خاص برای وراث طبقه اول: 

در برخی موارد و با داشتن شرایط خاص (مانند استفاده از ملک به عنوان محل سکونت)، ممکن است معافیت‌هایی برای املاک مسکونی برای وراث طبقه اول در نظر گرفته شود.

مراحل اداری مالیات بر ارث :

تشکیل پرونده مالیات بر ارث:

مراجعه به: اداره امور مالیاتی محل سکونت متوفی (آخرین محل سکونت دائم)

مدارک مورد نیاز (به طور کلی):

گواهی فوت (یا رونوشت آن)

تصویر برابر اصل شده شناسنامه و کارت ملی متوفی

تصویر برابر اصل شده عقدنامه (در صورت وجود همسر)

تصویر برابر اصل شده گواهی انحصار وراثت (مهم‌ترین مدرک که مشخص می‌کند چه کسانی وراث قانونی هستند)

تصویر برابر اصل شده شناسنامه و کارت ملی وراث

وکالت‌نامه (در صورت داشتن وکیل)

اسناد و مدارک مربوط به اموال و دارایی‌های متوفی (سند ملک، گواهی سپرده بانکی، سهام، خودرو و غیره)

دریافت: فرم‌های مربوطه را از اداره مالیات دریافت و تکمیل کنید.

ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث:

مهلت: وراث باید حداکثر ظرف یک سال از تاریخ فوت، اظهارنامه مالیات بر ارث را به اداره مالیات ارائه دهند.

محتوای اظهارنامه: در این اظهارنامه، وراث باید تمام اموال و دارایی‌های متوفی را به طور دقیق اعلام کنند (شامل اموال منقول و غیرمنقول، سپرده‌های بانکی، سهام، اوراق بهادار، مطالبات، بدهی‌ها و غیره).

ارائه مدارک: اظهارنامه باید همراه با اسناد و مدارک مربوط به دارایی‌ها ارائه شود.

ارزیابی دارایی‌ها:

توسط: اداره مالیات، دارایی‌های اعلام شده در اظهارنامه را ارزیابی می‌کند. این ارزیابی ممکن است شامل کارشناسی املاک، بررسی ارزش سهام و غیره باشد.

اعتراض: در صورت اعتراض به ارزیابی اداره مالیات، وراث می‌توانند اعتراض خود را به مراجع ذیصلاح اعلام کنند.

محاسبه مالیات:

توسط: پس از ارزیابی دارایی‌ها، اداره مالیات میزان مالیات بر ارث را بر اساس قوانین و مقررات مربوطه محاسبه می‌کند. نرخ مالیات بر ارث بسته به نوع دارایی و درجه نزدیکی وراث به متوفی متفاوت است.

دریافت برگه مالیاتی: اداره مالیات برگه مالیاتی را صادر و به وراث ابلاغ می‌کند.

پرداخت مالیات:

مهلت: وراث باید مالیات بر ارث را در مهلت مقرر (مندرج در برگه مالیاتی) پرداخت کنند.

نحوه پرداخت: پرداخت معمولاً از طریق سامانه‌های بانکی و به صورت الکترونیکی انجام می‌شود.

اخذ گواهی پرداخت مالیات بر ارث :

پس از پرداخت: پس از پرداخت مالیات، وراث می‌توانند گواهی پرداخت مالیات بر ارث را از اداره مالیات دریافت کنند.

اهمیت: این گواهی برای انجام امور مربوط به انتقال قانونی دارایی‌ها به نام وراث ضروری است (مانند انتقال سند ملک، برداشت از حساب بانکی، انتقال سهام و غیره).