یکشنبه, ۲۳ شهریور , ۱۴۰۴ برابر با - Sunday, 14 September , 2025
سهام خزانه یکی از مفاهیم مهم در حوزه مالی و مدیریت شرکت‌هاست که به سهامی اشاره دارد که توسط خود شرکت صادرکننده از بازار بازخرید شده و در اختیار شرکت قرار گرفته است.
این سهام دیگر در دست سهامداران عمومی نیست و معمولاً در ترازنامه شرکت به‌عنوان یک آیتم کاهنده در بخش حقوق صاحبان سهام ثبت می‌شود.
در این مقاله، به بررسی مفهوم سهام خزانه، دلایل بازخرید آن، تأثیرات آن بر شرکت و سهامداران، و همچنین جنبه‌های قانونی و حسابداری آن می‌پردازیم.
سهام خزانه به سهامی گفته می‌شود که شرکت پس از عرضه اولیه یا ثانویه در بازار، آن‌ها را از سهامداران بازخرید کرده و دوباره در مالکیت خود نگه می‌دارد.
این سهام برخلاف سهام عادی، حق رأی، دریافت سود سهام یا سایر حقوق مرتبط با مالکیت سهام را ندارد.
شرکت‌ها می‌توانند این سهام را در آینده دوباره به بازار عرضه کنند، به کارکنان به‌عنوان پاداش واگذار کنند یا حتی آن‌ها را ابطال کنند
شرکت‌ها به دلایل مختلفی اقدام به بازخرید سهام خود و تبدیل آن به سهام خزانه می‌کنند. برخی از مهم‌ترین دلایل عبارت‌اند از:
افزایش ارزش سهام:
با کاهش تعداد سهام موجود در بازار، عرضه سهام کاهش یافته و در صورت ثبات تقاضا، قیمت سهام افزایش می‌یابد. این امر می‌تواند به نفع سهامداران باقی‌مانده باشد.
مدیریت ساختار سرمایه:
شرکت‌ها ممکن است بازخرید سهام را به‌عنوان راهی برای بهینه‌سازی ساختار سرمایه خود انتخاب کنند، به‌ویژه زمانی که معتقدند سهام آن‌ها در بازار کمتر از ارزش واقعی قیمت‌گذاری شده است.
جلوگیری از تصاحب شرکت:
بازخرید سهام می‌تواند تعداد سهام در دسترس برای خرید توسط شرکت‌های رقیب یا سرمایه‌گذاران متخاصم را کاهش دهد و از این طریق به‌عنوان یک استراتژی دفاعی عمل کند.
استفاده در طرح‌های پاداش کارکنان:
سهام خزانه می‌تواند برای اعطای سهام به کارکنان یا مدیران به‌عنوان بخشی از برنامه‌های تشویقی یا پاداش استفاده شود.
مدیریت نقدینگی اضافی:
زمانی که شرکت نقدینگی مازاد دارد و فرصت سرمایه‌گذاری مناسبی پیدا نمی‌کند، ممکن است تصمیم به بازخرید سهام بگیرد تا ارزش را به سهامداران بازگرداند.
کاهش حقوق صاحبان سهام:
از آنجایی که سهام خزانه به‌عنوان یک آیتم کاهنده در حقوق صاحبان سهام ثبت می‌شود، می‌تواند نسبت‌های مالی مانند بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) را تحت تأثیر قرار دهد.
افزایش سود هر سهم (EPS):
با کاهش تعداد سهام در گردش، سود هر سهم افزایش می‌یابد که می‌تواند جذابیت سهام را برای سرمایه‌گذاران افزایش دهد.
انعطاف‌پذیری مالی:
سهام خزانه می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای تأمین مالی در آینده یا اجرای طرح‌های تشویقی استفاده شود.
افزایش ارزش سهام:
کاهش تعداد سهام در بازار می‌تواند منجر به افزایش قیمت سهام شود.
کاهش حق رأی نسبی:
از آنجا که سهام خزانه حق رأی ندارد، قدرت رأی سهامداران موجود ممکن است به‌صورت نسبی افزایش یابد.
تأثیر بر سود تقسیمی:
اگر شرکت سود تقسیمی پرداخت کند، سود بین تعداد کمتری از سهام تقسیم می‌شود که می‌تواند سود هر سهم را افزایش دهد.
در حسابداری، سهام خزانه معمولاً به یکی از دو روش زیر ثبت می‌شود:
روش بهای تمام‌شده:
سهام خزانه به قیمت خرید ثبت شده و به‌عنوان کاهنده حقوق صاحبان سهام در ترازنامه نشان داده می‌شود.
روش ارزش اسمی:
سهام خزانه به ارزش اسمی ثبت شده و تفاوت بین ارزش اسمی و قیمت خرید به حساب‌های دیگر تخصیص می‌یابد.
در ایران، طبق قانون تجارت و مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکت‌ها مجاز به بازخرید سهام خود تحت شرایط خاصی هستند.
به‌عنوان مثال: شرکت‌ها می‌توانند تا سقف معینی (معمولاً 10 درصد از سهام خود) را بازخرید کنند
بازخرید سهام باید از محل سود انباشته یا اندوخته‌های مجاز انجام شود
شرکت‌ها موظف‌اند اطلاعات مربوط به بازخرید سهام را به‌صورت شفاف به سهامداران و سازمان بورس گزارش دهند.
مزایا :
افزایش سود هر سهم و ارزش سهام.
انعطاف‌پذیری در مدیریت سرمایه و برنامه‌های تشویقی.
امکان استفاده به‌عنوان ابزار دفاعی در برابر تصاحب شرکت.
معایب :
کاهش نقدینگی شرکت به دلیل صرف منابع برای بازخرید سهام.
احتمال سوءاستفاده مدیران برای دستکاری قیمت سهام.
ممکن است نشان‌دهنده نبود فرصت‌های سرمایه‌گذاری مناسب باشد