چهارشنبه, ۲۵ تیر , ۱۴۰۴ برابر با - Wednesday, 16 July , 2025
سفته به عنوان یکی از مهم‌ترین اسناد مالی در ایران، نقش اساسی در مبادلات مالی و پرداخت‌های اعتباری ایفا می‌کند. با پیشرفت فناوری و حرکت به سوی اقتصاد دیجیتال، مفهوم اسناد مالی سنتی نیز دستخوش تحول شده و سفته الکترونیکی (سفته آنلاین) به عنوان جایگزینی مدرن برای سفته‌های کاغذی ظهور کرده است.
سفته الکترونیکی، به عنوان معادل دیجیتالی سفته سنتی، یک سند حقوقی آنلاین است که به موجب آن، صادرکننده متعهد می‌گردد مبلغ معینی را در تاریخ مشخص یا عندالمطالبه به شخص گیرنده (ذینفع) پرداخت نماید
ماهیت حقوقی این سند ریشه در ماده 307 قانون تجارت ایران دارد که در آن، «فته طلب» (اصطلاحی که در قانون برای سفته به کار رفته است) تعریف شده است
تحول به سمت سفته الکترونیکی، جایگزینی فرآیندهای کاغذی و امضای دستی با فرآیندهای دیجیتالی و امضای الکترونیکی را به همراه داشته است
این تغییر، ضمن حفظ ماهیت تعهد پرداخت، روش‌های ایجاد، صدور و انتقال این سند را متحول ساخته است.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز نقش مهمی در پذیرش و تنظیم استفاده از سفته الکترونیکی ایفا نموده و بر قانونی بودن آن تاکید کرده است
علاوه بر این، وزارت امور اقتصادی و دارایی نیز به طور فعال در ترویج و نظارت بر پیاده‌سازی سفته الکترونیکی در کشور نقش داشته است
تلاش‌های این نهادها نشان‌دهنده اهمیت سفته الکترونیکی در توسعه نظام مالی دیجیتال کشور است.
سفته الکترونیکی دارای ویژگی‌های متمایزی است که آن را از سفته کاغذی متمایز می‌سازد.
این نوع سفته به صورت آنلاین و از طریق سامانه‌ها یا پلتفرم‌های خاص صادر و مدیریت می‌شود
برای احراز هویت و اعتبار قانونی، سفته الکترونیکی نیازمند امضای دیجیتال است که جایگزین امضای دستی می‌شود
هر سفته الکترونیکی دارای یک شناسه یکتا است که توسط بانک‌ها و خزانه‌داری کل کشور تایید می‌شود
پس از صدور، امکان دانلود آن به صورت فایل PDF وجود دارد
اطلاعات مربوط به سفته الکترونیکی به صورت دیجیتالی ذخیره می‌شود که امکان دسترسی آسان و پیگیری وضعیت آن را فراهم می‌سازد
این ویژگی‌ها، سفته الکترونیکی را به ابزاری کارآمد و امن برای مدیریت تعهدات مالی تبدیل کرده است.
تفاوت‌های اساسی میان سفته الکترونیکی و سفته کاغذی در نحوه صدور و مدیریت آن‌ها نهفته است.
سفته الکترونیکی به صورت آنلاین صادر می‌شود و نیازی به مراجعه حضوری ندارد
این امر، فرآیند دریافت و استفاده از سفته را بسیار سریع‌تر و آسان‌تر می‌سازد
یکی از مهم‌ترین مزایای سفته الکترونیکی، کاهش چشمگیر ریسک جعل به دلیل استفاده از امضای دیجیتال و سیستم‌های امنیتی پیشرفته است
برخلاف سفته‌های سنتی که اغلب با مبالغ از پیش تعیین‌شده عرضه می‌شوند، سفته الکترونیکی به شما امکان می‌دهد دقیقاً مبلغ مورد نیاز خود را انتخاب کنید
همچنین، سیستم‌های الکترونیکی امکان بررسی سابقه پرداختی صادرکننده را فراهم می‌کنند که در معاملات مالی، به افزایش اطمینان کمک می‌کند
از سوی دیگر، استفاده از سفته الکترونیکی به دلیل کاهش مصرف کاغذ، به حفظ محیط زیست نیز کمک می‌کند
در نهایت، سفته الکترونیکی با حذف هزینه‌های مربوط به چاپ، توزیع و نگهداری اسناد فیزیکی، منجر به کاهش هزینه‌ها نیز می‌گردد
اولین گام برای دریافت سفته الکترونیکی، ثبت‌نام در سامانه‌ای است که این خدمات را ارائه می‌دهد. این سامانه می‌تواند وب‌سایت بانک، اپلیکیشن موبایل یا یک وب‌سایت رسمی باشد
پس از ثبت‌نام، فرآیند احراز هویت الکترونیکی (دیجیتال) آغاز می‌شود.
این فرآیند معمولاً شامل ارائه تصویر کارت ملی، وارد کردن شماره تلفن همراهی که به نام متقاضی ثبت شده است، و در برخی موارد، انجام احراز هویت از طریق سامانه‌هایی نظیر «سامانه امتا» یا «سجام» می‌باشد
داشتن حساب بانکی فعال در بانکی که خدمات سفته الکترونیکی ارائه می‌دهد نیز از الزامات است
برای صدور سفته الکترونیکی، اطلاعات و مدارک مشخصی مورد نیاز است.
این اطلاعات معمولاً شامل کد ملی صادرکننده، شماره تلفن همراه، شماره حساب بانکی، اطلاعات شخص گیرنده سفته و مبلغ سفته می‌باشد
لازم به ذکر است که سیم کارت تلفن همراه باید به نام شخص متقاضی و مطابق با کد ملی وی ثبت شده باشد.
سفته الکترونیکی برای اعتبار قانونی، به امضای دیجیتال متکی است و جایگزین امضای دستی می‌شود
برای استفاده از امضای دیجیتال، معمولاً نیاز به دریافت گواهی امضای دیجیتال از طریق یک اپلیکیشن اختصاصی (مانند «آینده ساین» برای بانک آینده یا از طریق اپلیکیشن‌هایی نظیر آی‌کاپ) می‌باشد
حفظ امنیت امضای دیجیتال بسیار مهم است، زیرا از دست دادن دسترسی به آن (مثلاً با حذف اپلیکیشن یا تغییر رمز گوشی) ممکن است نیاز به احراز هویت مجدد را به همراه داشته باشد.
در ایران، پلتفرم‌ها و سامانه‌های مختلفی برای صدور سفته الکترونیکی وجود دارد:
سامانه‌های بانک‌ها: بانک ملی ایران: از طریق سامانه آنلاین «بام» (BAM)
بانک آینده: از طریق پورتال بانکداری آنلاین و احتمالاً اپلیکیشن موبایل «آینده ساین»
بانک قرض الحسنه مهر ایران: عمدتاً از طریق اپلیکیشن «آی‌کاپ» (iCup)
بانک قرض الحسنه رسالت: نیز به طور گسترده از اپلیکیشن «آی‌کاپ» (iCup)
بانک صادرات ایران: از طریق سامانه «ست» (Set)
بانک کشاورزی ایران: به عنوان یکی از بانک‌های پیشرو در ارائه سفته الکترونیکی
بانک شهر: دارای سامانه سفته الکترونیکی اختصاصی
بانک تجارت: نیز خدمات سفته الکترونیکی ارائه می‌دهد
اپلیکیشن‌های ثالث:
آی‌کاپ (iCup): اپلیکیشن پرکاربرد برای صدور و مدیریت سفته الکترونیکی، به ویژه برای بانک‌های قرض الحسنه رسالت و مهر ایران
لندو (Lendo): همکاری با بانک آینده در ارائه وام‌های مبتنی بر سفته الکترونیکی
سایر سامانه‌ها: سککوک (Sekkouk): سامانه کشوری کسب‌وکار مرتبط با سفته و برات الکترونیکی.
هزینه صدور سفته الکترونیکی :
هزینه خرید سفته الکترونیکی معمولاً مشابه هزینه سفته کاغذی است و بر اساس مبلغ اسمی سفته تعیین می‌شود
با این حال، برخی مراحل اولیه مانند دریافت امضای دیجیتال ممکن است هزینه جداگانه‌ای داشته باشد
به عنوان وثیقه برای وام‌ها و تسهیلات اعتباری:
رایج‌ترین کاربرد سفته الکترونیکی، ارائه آن به عنوان ضمانت (وثیقه) برای دریافت وام و تسهیلات از بانک‌ها و موسسات مالی است
در قراردادهای استخدامی به عنوان تضمین حسن انجام کار:
برخی شرکت‌ها و کارفرمایان از سفته الکترونیکی به عنوان تضمینی برای تعهد و حسن انجام کار کارکنان استفاده می‌کنند
در معاملات تجاری بین کسب‌وکارها:
سفته‌های الکترونیکی می‌توانند برای تضمین پرداخت‌ها در معاملات تجاری، به ویژه بین طرف‌هایی که شناخت کافی از یکدیگر ندارند، مورد استفاده قرار گیرند
برای خریدهای اقساطی و فروشگاه‌های آنلاین:
سفته‌های الکترونیکی به عنوان جایگزینی برای روش‌های سنتی مانند سفته کاغذی یا چک در خریدهای اقساطی، به ویژه در پلتفرم‌های فروش آنلاین، کاربرد گسترده‌ای یافته‌اند