سه شنبه, ۱۷ تیر , ۱۴۰۴ برابر با - Tuesday, 8 July , 2025
در بازار کار ایران، مفهوم “حق جذب” یا پاداش جذب، به عنوان یکی از عناصر مهم در جبران خدمات کارکنان، جایگاه ویژه‌ای دارد. این پاداش، که به منظور جذب و نگهداشت نیروهای متخصص و ماهر به کارکنان پرداخت می‌شود، هم برای کارفرمایانی که به دنبال جذب استعدادهای برتر هستند و هم برای کارکنانی که آن را به عنوان بخشی از حقوق و مزایای خود دریافت می‌کنند، اهمیت بسزایی دارد.
درک ابعاد حقوقی و عملی این موضوع، به ویژه نحوه انعکاس آن در فیش حقوقی (صورتحساب حقوق و دستمزد)، برای اطمینان از رعایت قوانین و مقررات کار و همچنین شفافیت در پرداخت‌ها ضروری است.
این مقاله به بررسی جامع مفهوم حق جذب در چارچوب قوانین کار ایران، انواع آن، نحوه محاسبه، چگونگی درج آن در فیش حقوقی و تأثیر آن بر سایر مزایا و کسورات خواهد پرداخت.
به طور کلی، حق جذب مبلغی است که به منظور جذب نیروی کار متخصص به افراد پرداخت می‌شود و به عنوان بخشی از حقوق و مزایای مستمر آنان محسوب می‌گردد
این مبلغ معمولاً به پایه حقوق کارمند اضافه می‌شود تا کمبود حقوق را جبران نماید و همچنین به منظور جذب نیرو در مناطق محروم نیز کاربرد دارد
در شرایطی که بازار کار با کمبود نیروی متخصص مواجه است یا نیاز به تخصص‌های خاصی وجود دارد، کارفرمایان با پرداخت مبلغی تحت عنوان حق جذب تلاش می‌کنند تا افراد مورد نظر را جذب و در سازمان خود حفظ کنند.
این پرداخت اضافی، که به عنوان پاداش جذب نیز شناخته می‌شود، به صورت جداگانه از حقوق و مزایای معمول کارمندان در نظر گرفته شده و به حقوق پایه آنان افزوده می‌گردد.
روش محاسبه “حق جذب” استاندارد نیست و بسته به وجود طرح طبقه‌بندی مشاغل متفاوت است.
محل‌های کار بدون طرح طبقه‌بندی مشاغل 1: “حق جذب” بخشی از “مزد ثابت” حقوق ثابت) در نظر گرفته می‌شود و بنابراین در محاسبه سایر مزایای مرتبط با دستمزد مانند اضافه کار، فوق العاده شب کاری، سنوات و پاداش سالانه لحاظ می‌شود.طبق تبصره 1 ماده 36 قانون کار،
افزایش سالانه حقوق نیز در این محل‌های کار بر “حق جذب” اعمال می‌شود.
محل‌های کار با طرح طبقه‌بندی مشاغل 1: “حق جذب” (به عنوان “فوق العاده بازار کار”) عموماً بخشی از “مزد مبنا” حقوق پایه) در نظر گرفته نمی‌شود و بنابراین در محاسبه مزایای وابسته به دستمزد مانند سنوات، پاداش سالانه و اضافه کار لحاظ نمی‌شود.بر اساس تبصره 2 ماده 18
همچنین عموماً مشمول افزایش سالانه حقوق در این محل‌های کار نمی‌شود.
هیچ فرمول ثابت و مشخصی برای محاسبه حق جذب وجود ندارد.
میزان این مبلغ عموماً بر اساس عوامل زیر تعیین می‌شود:
توافق بین کارفرما و کارمند.
شرایط بازار کار و میزان تقاضا برای تخصص‌های مورد نظر.
توانایی مالی کارفرما.
صلاحیت‌ها، تجربه و شایستگی‌های کارمند.
اهمیت شغل برای سازمان.
نحوه محاسبه حق جذب بسته به اینکه کارگاه دارای طرح طبقه‌بندی مشاغل باشد یا خیر، متفاوت است:
کارگاه‌های دارای طرح طبقه‌بندی مشاغل:
در این کارگاه‌ها، حق جذب (که اغلب با عنوان “فوق العاده بازار کار” شناخته می‌شود) به رتبه شغلی و صلاحیت‌های کارمند مرتبط است، اما عموماً جزئی از “مزد مبنا” محسوب نمی‌شود.
میزان آن می‌تواند بین کارکنان با شغل یکسان بر اساس معیارهایی که مورد تأیید طرفین و وزارت کار قرار گرفته، متفاوت باشد.
سقف حق جذب در این طرح‌ها برای مدیران و کارشناسان متخصص معادل 10% مزد شغل گروه مربوط و برای سایر مشاغل معادل 100% مزد شغل گروه مربوط خواهد بود.
کارگاه‌های فاقد طرح طبقه‌بندی مشاغل:
در این کارگاه‌ها، حق جذب به عنوان یکی از مزایای ثابت پرداختی به کارگران (“مزایای ثابت شغلی”) در نظر گرفته شده و جزئی از “مزد ثابت” محسوب می‌شود
میزان آن بر اساس توافق با کارفرما تعیین می‌گردد.
در برخی موارد، حق جذب به صورت درصدی از حقوق پایه نیز محاسبه می‌شود.
درج حق جذب در فیش حقوقی برای شفافیت و رعایت قوانین الزامی است.
این مبلغ باید به صورت جداگانه و با عنوان مشخص (“حق جذب” یا عناوین مشابه) در فیش حقوقی ثبت شود
دلایل اهمیت درج آن عبارتند از:
تأثیر بر محاسبه سایر مزایا و کسورات وابسته به حقوق
اطمینان از محاسبه دقیق مالیات و حق بیمه
تأثیر بر محاسبه مستمری بازنشستگی، از کارافتادگی و بیمه بیکاری
ایجاد شفافیت برای کارکنان در خصوص دریافتی‌هایشان
رعایت قوانین و مقررات کار
برخی کارفرمایان به اشتباه حق جذب را به صورت جداگانه و بدون درج در فیش حقوقی پرداخت می‌کنند که این امر به دلیل تأثیر آن بر محاسبه سایر مزایا و کسورات، مغایر قانون است
ایا حق جذب مشمول بیمه است ؟
ایا حق جذب مشمول مالیات است ؟
به طور کلی، حق جذب در ایران مشمول پرداخت مالیات بر درآمد و همچنین حق بیمه تأمین اجتماعی است
این مبلغ به عنوان بخشی از درآمد کارمند محسوب می‌شود
کارفرما موظف است که حق جذب درج شده در فیش حقوقی را در محاسبات مربوط به مالیات و بیمه لحاظ کرده و سهم کارمند را از حقوق وی کسر و به سازمان‌های مربوطه (سازمان امور مالیاتی و سازمان تأمین اجتماعی) واریز نماید
درج حق جذب در محاسبات حق بیمه می‌تواند منجر به افزایش میانگین حقوق بیمه شده کارگر شده و در نتیجه بر میزان مستمری بازنشستگی یا از کارافتادگی وی تأثیر بگذارد
لازم به ذکر است که ممکن است در شرایط خاصی، حق جذب مشمول معافیت‌های مالیاتی شود، مانند زمانی که مبلغ آن از حد معافیت مالیاتی کمتر باشد یا شغل مورد نظر در مناطق کمتر توسعه‌یافته واقع شده باشد
حق جذب به عنوان ابزاری برای جذب و نگهداشت کارکنان متخصص و ماهر در بازار کار رقابتی عمل می‌کند
این پاداش می‌تواند به عنوان یک انگیزه مالی عمل کرده و رضایت شغلی کارکنان را افزایش دهد
اینکه آیا حق جذب به عنوان یک مزیت استاندارد شغلی در نظر گرفته شود یا یک مشوق خاص، بستگی به صنعت، نقش شغلی و سیاست‌های کارفرما دارد
در کارگاه‌های بدون طرح طبقه‌بندی مشاغل، حق جذب معمولاً بخش جدایی‌ناپذیرتری از حقوق ثابت برای مشاغل خاص محسوب می‌شود
حق جذب مزایایی است که به کارکنان غیرمعمولی بر اساس توافق با کارفرما ارائه می‌شود
حق جذب یک مزیت عمومی نیست و معمولاً به کارگرانی که در مشاغلی با نیاز به مهارت بیشتر مشغول هستند، تعلق می‌گیرد و با تغییر شغل ممکن است پرداخت آن قطع شود
در کارگاه‌های بدون طرح طبقه‌بندی، حق جذب بخشی از مزد ثابت است، در حالی که در کارگاه‌های دارای طرح، وضعیت متفاوت است و ممکن است به عنوان بخشی از مزد استاندارد در نظر گرفته نشود.
حق جذب در فیش حقوقی ایران، مبلغی است که به منظور جذب و نگهداشت نیروهای متخصص به کارکنان پرداخت می‌شود.
مبنای قانونی آن به طور عمده به وجود یا عدم وجود طرح طبقه‌بندی مشاغل در کارگاه بستگی دارد.
نحوه محاسبه آن معمولاً بر اساس توافق بین کارفرما و کارمند، شرایط بازار کار و شایستگی‌های فردی تعیین می‌شود و فرمول ثابتی ندارد.
درج حق جذب به صورت جداگانه در فیش حقوقی الزامی است و بر محاسبه سایر مزایا و کسورات، به ویژه در کارگاه‌های فاقد طرح طبقه‌بندی مشاغل، تأثیرگذار است.
حق جذب عموماً مشمول مالیات و حق بیمه است و می‌تواند نقش مهمی در جذب و حفظ استعدادها در بازار کار رقابتی ایفا کند
حق جذب مبلغی اضافی است که به عنوان پاداش برای جذب و حفظ نیروی کار متخصص و با تجربه پرداخت می‌شود. این مبلغ به دلیل ارزش و مهارت‌های خاص فرد در شغل مورد نظر به حقوق پایه اضافه می‌شود.
بله، در اکثر موارد، حق جذب مانند سایر اجزای درآمد مشمول پرداخت مالیات و بیمه می‌شود.
حق جذب به طور خاص برای جبران ارزش و مهارت‌های خاص فرد پرداخت می‌شود و معمولاً به صورت درصدی از حقوق پایه محاسبه می‌شود.