چهارشنبه, ۸ مرداد , ۱۴۰۴ برابر با - Wednesday, 30 July , 2025
همانطور که از ترجمه لفظی این عبارت مشخص است معنای آن حقی است که بابت انجام یک کار دریافت می شود، اما مفهوم حق العمل با مواردی مثل مزد کار و کارمزد نیز شناخته می شود.
در واقع حق العمل به پولی گفته می شود که بابت فروش کالا از صاحب کالا دریافت می شود.
حق العمل و حق العمل کاری از اصطلاحات حسابداری هستند که در مسیر آموزش حسابداری آشنایی با آن کاربردی خواهد بود.
حق العمل کاری هم در زبان ساده به معنای وکالت برای انجام امور تجاری است.
البته این تنها تعریفی ساده برای شروع درک مفهوم حق العمل کاری است و نمی توان آن را تعریفی کامل و علمی دانست.
حق العمل کاری قرارداد یا عهدی با رضایت طرفین است که بین شخص حق العمل کار و آمر منعقد می شود.
طی این قرارداد حق العمل کار به دستور و حساب دیگری (آمر) خرید می کند و معامله ای انجام می دهد.
بدیهیست که به شخصی که کار حق العمل کاری را انجام می دهد حق العمل کار می گویند.
ماده 357 قانون تجارت تعریف خوبی از حق العمل کار ارائه کرده است: حق العمل کار به کسی گفته می شود که به نام خود ولی به حساب و دستور شخصی دیگر (آمر) معامله می کند و بابت انجام این کار حق الزحمه خود (حق العمل) را دریافت می کند.
آنچه که ما گاها در زبان فارسی با عنوان کمیسیون می شنویم نیز از عبارت کمیسیونر در زبان فرانسوی گرفته می شود که با این موضوع در ارتباط است.
در واقع کمیسیون همان حق العمل و کمیسیونر نیز حق العمل کار است.
قانون تجارت شرط یا قانون خاصی برای انجام کار حق العمل کاری در نظر نگرفته است.
هر شخصی که تمایل به فعالیت های تجاری داشته باشد و در این زمینه مهارت داشته باشد می تواند حق العمل کاری انجام دهد.
برای انجام این کار نیاز به دریافت مجوز یا پروانه فعالیت نیز احتیاجی نیست.
بسیاری از افرادی که در زمینه حسابداری فعالیت می کنند نیز در این زمینه فعالیت می کنند
آنچه باعث می شود خدمات حق العمل کاری مشتری خود را داشته باشد تخصص حق العمل کارها در انعقاد معاملات و پیدا کردن طرف های معامله است.
در بسیاری از موارد کسانی که از خدمات حق العمل کاری استفاده می کنند، زمان، روابط و تخصص کافی برای پیدا کردن طرف های معامله و عقد قراردادهای مناسب را ندارند و به همین علت از خدمات حق العمل کارها بهره می برند.
البته تمایل به فاش نشدن طرف واقعی معامله نیز از دلایل رایج دیگر استفاده از حق العمل کارهاست.
حق‌العمل‌کار موظف است معاملاتی را که آمر به او دستور داده، به همان شکل خواسته‌شده انجام دهد.
اگر از حدود دستور تخطی کند (مثلاً به جای نقد، نسیه بفروشد)، باید پاسخ‌گو باشد.
حق‌العمل‌کار باید به نفع آمر معامله کند، نه به نفع خود یا شخص ثالث.
او باید قیمت مناسب را رعایت کرده و شرایط بهتری برای آمر فراهم کند.
اگر کالا به دست حق‌العمل‌کار برسد، موظف است آن را به‌درستی نگهداری کرده و در صورت مشاهده‌ی عیب، بلافاصله به آمر اطلاع دهد.
در صورت عدم اقدام مناسب، در برابر آمر مسئول جبران خسارت خواهد بود.
پس از انجام معامله، باید آمر را در جریان کامل عملیات، قیمت معامله، شرایط آن و هزینه‌ها قرار دهد.
ارائه‌ی صورتحساب و مستندات مالی الزامی است.
اگر کالا در معرض فساد باشد یا آمر پاسخ‌گو نباشد، حق‌العمل‌کار می‌تواند (و گاهی باید) کالا را بفروشد، حتی بدون کسب اجازه فوری.
در این‌گونه موارد، باید سود آمر را در نظر گرفته و موضوع را فوراً به اطلاع وی برساند.
حق‌العمل‌کار نباید اطلاعات تجاری یا شخصی آمر را در اختیار دیگران قرار دهد یا از آن سوء‌استفاده کند.
کار حق العمل کاری بسیار شبیه به دلالی و واسطه گری در معاملات است،
اما تفاوت هم دارد :
تفاوت دلالی و حق العمل کاری این است که دلال تنها وظیفه معرفی طرفین معامله را دارد و معمولا نمی تواند نمایندگی یکی از طرفین را هم بر عهده داشته باشد، اما حق العمل کار خود بخشی از معامله و یکی از طرفین است.
حق العمل کار علاوه بر اینکه در برابر طرف معامله تعهداتی را می پذیرد، در مقابل آمر نیز مسئولیت هایی دارد.
بنابراین حق العمل کار تعهد مستقیم دارد در حالی که دلال چنین تعهداتی ندارد.
در مقابل طرف معامله موظف است تعهدات پذیرفته را انجام دهد و در مقابل آمر نیز موظف است جزئیات معامله را به اطلاع آمر برساند و حاصل معامله را نیز در اختیار او قرار دهد.
نکته مهم در مورد تعهدات حق العمل کار این است که چنانچه حق العمل کار حسن انجام معامله را ضمانت نکرده باشد و کوتاهی هم نکند، مسئولیت عدم اجرای معامله از جانب طرف معامله به عهده وی نیست.
حق العمل کاری از 2 نگاه 2 معنای متفاوت دارد.
در عرف و قانون تجارت، حق العمل کار به کسی گفته می شود که از جانب شخص دیگری (آمر) معامله کند و بابت آن اجرت دریافت کند.
اما در گمرک، حق العمل کار به کسی گفته می شود که به نیابت از صاحب کالا، امور ترخیص و تشریفات گمرکی کالا را انجام می دهد. بر اساس قانون امور گمرکی به چنین شخصی کارگزار گمرک نیز گفته می شود.
جهت ثبت معاملات مربوط به خرید، فروش و کارمزد (کمیسیون) دریافتی مطابق موارد زیر عمل نمایید:
صوتحساب فروش توسط فروشنده در گزارش فروش سامانه معاملات فصلی ضمن انتخاب گزینه «انجام معامله از طریق حق العملکاری» در بالای فرم ثبت می شود.
صورتحساب خرید توسط خریدار در گزارش خرید سامانه معاملات فصلی ضمن انتخاب گزینه «انجام معامله از طریق حق العملکاری» در بالای فرم ثبت می شود.
کارمزد، حق العمل یا کمیسیون دریافتی توسط حق العمکار (واسط فروش) در گزارش حق العملکاری/مدیریت پیمان، در قسمت «اطلاعات کارمزد دریافتی» ثبت می شود.
همچنین حق العمکار می تواند به جهت شفافیت و اثبات ماهیت حق العملکاری معاملات، اطلاعات معامله اصلی بین خریدار و فروشنده را در قسمت گزارش حق العملکاری/مدییت پیمان، در قسمت «اطلاعات معاملات انجام شده به نمایندگی از طرف آمر» ثبت نماید.