بیمه از کار افتادگی در ایران نوعی از بیمه است که به موجب آن، در صورتی که افراد بیمه شده به دلیل وقوع حادثه در حین کار یا در خارج از محیط کار، توانایی انجام کار خود را از دست بدهند، از سوی سازمان تأمین اجتماعی مورد حمایت قرار میگیرند.
این حمایت شامل مواردی میشود که توانایی فرد برای انجام کار به طور کلی کاهش پیدا کند یا اینکه به میزان قابل توجهی از انجام حرفه یا وظایف روزمره باز بماند.
سازمان تأمین اجتماعی به عنوان اصلیترین نهاد ارائه دهنده این نوع بیمه در ایران، با هدف حمایت مالی از افرادی که به دلیل بیماری یا حادثه قادر به کار کردن نیستند، مستمری ماهانه پرداخت میکند و این افراد همچنان از مزایای درمانی و بیمهای برخوردار خواهند بود.
تشخیص اینکه فرد مشمول از کار افتادگی میشود یا خیر، بر عهده کمیسیونهای پزشکی است که از طرف سازمان بیمهگر تعیین میشوند و میزان از کار افتادگی فرد را بین 33 تا 66 درصد یا بیشتر ارزیابی میکنند.
این بیمه همچنین شامل افرادی میشود که به طور موقت یا دائم توانایی انجام شغل خود را از دست دادهاند و میزان مستمری و نوع حمایت دریافتی، به شدت از کار افتادگی و شرایط فرد بستگی دارد.
در واقع، بیمه از کار افتادگی تأمین اجتماعی نوعی پوشش بیمهای است که به افراد تحت پوشش این سازمان کمک میکند تا در صورت ناتوانی جسمی یا روانی که مانع از ادامه کار میشود، از حمایت مالی برخوردار شوند.
حمایت سازمان تأمین اجتماعی از افراد در این زمینه نشاندهنده نقش مهم این نهاد در تأمین رفاه اجتماعی و اقتصادی افراد جامعه در شرایط دشوار است.
گستردگی تعریف از کار افتادگی، که هم حوادث ناشی از کار و هم بیماریهای غیر شغلی را در بر میگیرد، بیانگر تلاش نظام بیمهای در ایران برای پوشش دادن به طیف وسیعی از عوامل ناتوانکننده است.
وجود سطوح مختلف از کار افتادگی و تخصیص مزایای متناسب با آن، حاکی از رویکرد ساختارمند در ارائه این خدمات حمایتی است.
——————————————————————————————————
از کار افتادگی کلی در قانون تأمین اجتماعی ایران به معنای کاهش قدرت کار بیمه شده به نحوی است که او نتواند با اشتغال به کار سابق یا کار دیگر، بیش از یک سوم از درآمد قبلی خود را به دست آورد.
بر اساس ماده 2 این قانون، این وضعیت زمانی محقق میشود که قدرت کار فرد 66 درصد و بیشتر از آن کاهش پیدا کند.
از کار افتادگی کلی منجر به دریافت مستمری کامل از کار افتادگی میشود.
برای احراز این نوع از کار افتادگی، علاوه بر کاهش قدرت کار به میزان تعیین شده، در مواردی که ناشی از حوادث یا بیماریهای غیر شغلی باشد،داشتن حداقل 10 سال سابقه بیمه قبل از از کار افتادگی و تأیید توسط کمیسیون پزشکی تأمین اجتماعی نیز ضروری است.
البته در صورتی که از کار افتادگی ناشی از حوادث یا بیماریهای مرتبط با کار باشد، حتی با داشتن یک روز سابقه بیمه نیز مستمری به فرد تعلق میگیرد.
معیارهای از کار افتادگی کلی در قانون ایران، با در نظر گرفتن هم توانایی فرد در کسب درآمد و هم میزان کاهش قدرت جسمی یا روانی او، سعی در تشخیص دقیق افرادی دارد که به طور کامل قادر به اشتغال نیستند.
این رویکرد دوگانه تضمین میکند که حمایتهای سازمان تأمین اجتماعی به کسانی برسد که واقعاً نیازمند آن هستند و امکان تأمین معاش از طریق کار را ندارند.
پیامد از کار افتادگی کلی برای فرد بیمه شده، علاوه بر دریافت مستمری، شامل بهرهمندی از سایر مزایای بیمهای و درمانی نیز میشود.
——————————————————————————————————
غرامت نقص عضو، بر اساس بند 17 ماده 2 قانون تأمین اجتماعی، مبلغی است که به صورت یکجا برای جبران نقص عضو یا جبران تقلیل درآمد بیمه شده به او پرداخت میشود.
این غرامت زمانی به فرد تعلق میگیرد که کاهش قدرت کار او بین 10 تا 33 درصد باشد و علت آن حادثه ناشی از کار باشد.
بنابراین، غرامت نقص عضو برای موارد با شدت کمتر از از کار افتادگی جزئی در نظر گرفته شده است و به صورت یک پرداخت مقطوع ارائه میشود.
میزان این غرامت معمولاً بر اساس 36 برابر مستمری از کار افتادگی کلی ضرب در درصد از کار افتادگی محاسبه میشود.
معیار اصلی برای دریافت غرامت نقص عضو، میزان کاهش قدرت کار فرد در اثر حادثه ناشی از کار است که بین 10 تا 33 درصد تعیین میشود.
پیامد دریافت این غرامت، جبران مالی ناشی از نقص عضو یا کاهش درآمد به صورت یکجا است.
این نوع پرداخت به افرادی کمک میکند که دچار آسیبهای نسبتاً جزئی شدهاند و هنوز قادر به انجام کار هستند، اما نیاز به جبران خسارت وارده دارد
——————————————————————————————————
شرایط از کار افتادگی کلی ناشی از حوادث و بیماریهای شغلی : در صورتی که از کار افتادگی کلی فرد ناشی از حوادث یا بیماریهای مرتبط با کار باشد، شرایط دریافت مستمری بسیار تسهیل میشود.
بر اساس قوانین تأمین اجتماعی، در این حالت، فرد بیمه شده بدون در نظر گرفتن میزان سابقه پرداخت حق بیمه، مورد حمایت قرار میگیرد و میتواند از مستمری یا غرامت استفاده کند.
حتی داشتن یک روز سابقه بیمه برای بهرهمندی از مستمری از کار افتادگی کلی ناشی از کار کافی است.
این امر نشان از اهمیت حمایت از کارگرانی دارد که در حین انجام وظایف شغلی دچار حادثه یا بیماری شده و توانایی کار کردن را از دست میدهند.
حمایت بیقید و شرط از افرادی که در محیط کار دچار ناتوانی میشوند، تأکیدی بر مسئولیت کارفرمایان در ایجاد محیط کار ایمن و همچنین تعهد نظام تأمین اجتماعی به حمایت از نیروی کار در برابر خطرات ناشی از شغل دارد.
این شرایط آسانتر برای از کار افتادگی ناشی از کار، انگیزه مضاعفی برای کارفرمایان جهت رعایت اصول ایمنی و بهداشت حرفهای ایجاد میکند.
——————————————————————————————————
شرایط از کار افتادگی کلی ناشی از حوادث و بیماریهای غیر شغلی : برای از کار افتادگی کلی که ناشی از حوادث یا بیماریهای غیر مرتبط با کار باشد، شرایط نسبتاً سختگیرانهتری وجود دارد.
فرد بیمه شده باید ظرف ده سال قبل از وقوع حادثه یا شروع بیماری منجر به از کار افتادگی کلی، حداقل یک سال سابقه پرداخت حق بیمه به سازمان تأمین اجتماعی را داشته باشد و همچنین در طول یک سال قبل از وقوع حادثه یا بیماری، حداقل 90 روز سابقه پرداخت حق بیمه را نیز دارا باشد.
البته در برخی منابع، به شرط داشتن حداقل 10 سال سابقه بیمه قبل از از کار افتادگی نیز اشاره شده است.
علاوه بر این، اثبات کاهش توانایی جسمی یا ذهنی بالای 66 درصد توسط کمیسیون پزشکی تأمین اجتماعی نیز برای دریافت مستمری از کار افتادگی غیر ناشی از کار الزامی است.
وجود شرایط سابقه بیمه برای از کار افتادگی غیر ناشی از کار، نشاندهنده رویکرد نظام تأمین اجتماعی در قبال افرادی است که ناتوانی آنها ارتباط مستقیمی با فعالیت شغلیشان ندارد.
این شرایط، با هدف اطمینان از مشارکت نسبی فرد در نظام بیمهای قبل از وقوع حادثه یا بیماری، وضع شده است.
——————————————————————————————————
شرایط از کار افتادگی جزئی : بر اساس قوانین تأمین اجتماعی، از کار افتادگی جزئی (کاهش قدرت کار بین 33 تا 66 درصد) تنها در صورتی مورد پذیرش قرار میگیرد که ناشی از حادثه در حین انجام کار باشد.
در واقع، اگر کاهش توانایی فرد به این میزان، ناشی از بیماری یا حادثه غیر شغلی باشد، مشمول عنوان از کار افتادگی جزئی قرار نخواهد گرفت.
این امر نشان میدهد که قانونگذار برای حمایت از افرادی که در محیط کار دچار آسیب میشوند و توانایی آنها به طور نسبی کاهش مییابد، اهمیت ویژهای قائل است.
محدود کردن از کار افتادگی جزئی به حوادث ناشی از کار، احتمالاً به این دلیل است که این نوع از کار افتادگی هنوز به فرد امکان اشتغال در برخی مشاغل را میدهد و حمایت اصلی در این سطح، متوجه افرادی است که ناتوانی آنها مستقیماً به فعالیت شغلیشان مربوط میشود.
——————————————————————————————————
شرایط غرامت نقص عضو : شرایط دریافت غرامت نقص عضو نیز مشابه از کار افتادگی جزئی، به حوادث ناشی از کار محدود میشود.
این غرامت به افرادی تعلق میگیرد که در اثر حادثه حین کار، بین 10 تا 33 درصد از قدرت کار خود را از دست داده باشند.
پرداخت این مبلغ به صورت یکجا صورت میگیرد و هدف آن جبران نقص عضو یا کاهش درآمد ناشی از حادثه است.
تعیین غرامت نقص عضو برای کاهش قدرت کار در این بازه، نشاندهنده توجه قانونگذار به آسیبهای جزئیتر ناشی از کار است که ممکن است به طور کامل فرد را از کار کردن باز ندارد، اما همچنان نیازمند جبران خسارت مالی است.
——————————————————————————————————
تشخیص نوع و میزان از کار افتادگی در ایران، بر عهده کمیسیونهای پزشکی سازمان تأمین اجتماعی است.
این کمیسیونها، که شامل کمیسیون بدوی و کمیسیون تجدید نظر میشوند , با بررسی وضعیت جسمی و روحی بیمه شده، میزان کاهش توانایی کار او را تعیین میکنند.
برای شرکت در کمیسیون پزشکی، فرد بیمه شده باید گواهی پزشک متخصص معالج مبنی بر نوع بیماری یا عارضه، خلاصه درمانهای انجام شده، نتایج اقدامات تشخیصی و درمانی، خاتمه درمان (درمان مؤثر در بهبودی) و غیر قابل علاج بودن بیماری یا عارضه را به شعبه تأمین اجتماعی محل بیمه پردازی ارائه کند.
در صورتی که فرد به رأی کمیسیون بدوی اعتراض داشته باشد، میتواند ظرف مدت یک ماه اعتراض کتبی خود را به شعبه تأمین اجتماعی مربوطه تسلیم کند تا پرونده به کمیسیون تجدید نظر ارسال شود.
رأی کمیسیون تجدید نظر قطعی و لازم الاجرا است و قابل اعتراض مجدد نیست.
نقش کمیسیونهای پزشکی در فرایند تعیین از کار افتادگی بسیار حیاتی است.
این کمیسیونها با بهرهگیری از متخصصین مختلف، سعی در ارزیابی دقیق و عادلانه وضعیت سلامت فرد و میزان تأثیر آن بر توانایی کار او دارند.
وجود حق اعتراض به رأی کمیسیون بدوی و امکان بررسی مجدد پرونده در کمیسیون تجدید نظر، تضمینی برای رعایت حقوق بیمه شدگان و دقت در تشخیص از کار افتادگی است.
——————————————————————————————————
سازمان تأمین اجتماعی برای حمایت از افراد از کار افتاده، مزایای مالی به صورت مستمری ماهانه پرداخت میکند که میزان آن بر اساس نوع و درصد از کار افتادگی متفاوت است.
برای محاسبه مستمری از کار افتادگی کلی ناشی از کار، معمولاً از فرمول یک سیام حقوق متوسط ماهانه بیمه شده ضرب در 30 استفاده میشود.
در مورد از کار افتادگی کلی غیر ناشی از کار، میزان مستمری عبارت است از یک سیام حقوق متوسط ماهانه ضرب در سنوات پرداخت حق بیمه.
برای از کار افتادگی جزئی، مبلغ مستمری حاصل ضرب درصد از کار افتادگی در مبلغ مستمری از کار افتادگی کلی استحقاقی است.
همچنین، برای غرامت نقص عضو، مبلغی معادل 36 برابر مستمری از کار افتادگی کلی ضرب در درصد از کار افتادگی به صورت یکجا پرداخت میشود.
لازم به ذکر است که در برخی موارد، حداقل و حداکثر میزان مستمری نیز بر اساس قوانین تعیین میشود.
روشهای محاسبه مستمری از کار افتادگی در قانون تأمین اجتماعی به گونهای طراحی شدهاند که ارتباط مستقیمی با سابقه بیمهپردازی و میزان حقوق فرد در زمان اشتغال داشته باشد.
این امر باعث میشود تا افرادی که سالها حق بیمه پرداخت کردهاند و حقوق بالاتری داشتهاند، در صورت از کار افتادگی نیز از حمایت مالی مناسبتری برخوردار شوند.
تفاوت در نحوه محاسبه مستمری برای موارد ناشی از کار و غیر ناشی از کار نیز نشاندهنده توجه ویژه قانونگذار به حمایت از افرادی است که ناتوانی آنها در نتیجه فعالیت شغلی رخ داده است
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
در صورتی که فرد بیمه شده از کار افتاده، دارای افراد تحت تکفل شامل همسر، فرزند، پدر یا مادر باشد که تحت سرپرستی او قرار دارند، ممکن است از مزایای تکمیلی نیز بهرهمند شود.
به عنوان مثال، اگر مستمری استحقاقی فرد از 60 درصد مزد یا حقوق متوسط او کمتر باشد، علاوه بر آن معادل 10 درصد مستمری استحقاقی به عنوان کمک به او پرداخت خواهد شد، مشروط بر آنکه جمع مستمری و کمک از 60 درصد تجاوز نکند. این امر نشان از توجه نظام تأمین اجتماعی به وضعیت خانوادگی افراد از کار افتاده و تلاش برای تأمین حداقل معیشت برای آنان و خانوادههایشان دارد.
ارائه مزایای تکمیلی برای افراد تحت تکفل، ابزاری برای کاهش فشار اقتصادی بر خانوادههایی است که سرپرست آنها دچار از کار افتادگی شده و توانایی کسب درآمد را از دست داده است.
این حمایتها به ویژه برای خانوادههای کمدرآمد و پرجمعیت میتواند نقش مهمی در جلوگیری از سقوط به زیر خط فقر ایفا کند.
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
علاوه بر مستمری ماهانه، افراد از کار افتاده تحت پوشش تأمین اجتماعی همچنان از مزایای درمانی و بیمهای برخوردار خواهند بود.
این شامل دسترسی به خدمات پزشکی، پرداخت هزینههای درمانی و در برخی موارد، تأمین هزینه وسایل کمک پزشکی میشود.
همچنین، در صورت نیاز به جراحی تخصصی، بیمه تکمیلی میتواند گزینه بسیار خوبی برای کاهش هزینهها باشد.
سازمان تأمین اجتماعی تلاش میکند تا حد امکان خدمات درمانی مناسب را به این افراد ارائه دهد.
تداوم پوششهای درمانی برای افراد از کار افتاده، از اهمیت بسزایی برخوردار است، زیرا این افراد به دلیل وضعیت جسمی یا روحی خود، ممکن است نیاز بیشتری به خدمات بهداشتی و درمانی داشته باشند.
ارائه این خدمات، ضمن تأمین سلامت آنان، از تحمیل هزینههای سنگین درمان بر دوش خانوادهها نیز جلوگیری میکند.
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
برای شروع فرایند درخواست بیمه از کار افتادگی از سازمان تأمین اجتماعی، فرد بیمه شده در اولین مرحله باید تحت درمانهای پزشکی قرار بگیرد و مراحل درمانی را به طور کامل طی کند.
در صورتی که پس از طی مراحل درمان، بهبودی حاصل نشود، پزشک معالج فرد را به کمیسیون پزشکی ارجاع میدهد.
فرد بیمه شده همچنین میتواند با در دست داشتن گواهی پزشک متخصص معالج که به صراحت حاکی از نوع بیماری یا عارضه، خلاصه درمانهای انجام شده، نتیجه اقدامات تشخیصی و درمانی، خاتمه درمان و غیر قابل علاج بودن بیماری یا عارضه باشد، به شعبه تأمین اجتماعی محل بیمه پردازی مراجعه کرده و درخواست شرکت در کمیسیون پزشکی را ارائه کند.
پس از ثبت درخواست، فرد باید مدارک پزشکی و آزمایشهای لازم را به پزشکی قانونی تأمین اجتماعی تحویل دهد تا وضعیت سلامتی او بررسی شود.
همچنین، امکان انجام تمامی مراحل درخواست و بارگذاری مدارک به صورت آنلاین از طریق سامانه خدمات غیرحضوری سازمان تأمین اجتماعی به نشانی es.tamin.ir نیز وجود دارد.
فرایند درخواست بیمه از کار افتادگی با هدف ارزیابی دقیق وضعیت سلامت فرد و تعیین میزان ناتوانی او طراحی شده است.
طی کردن مراحل درمان اولیه و ارائه مدارک کامل پزشکی، از جمله گامهای اساسی برای پیشبرد این فرایند است.
امکان انجام مراحل به صورت آنلاین، سهولت و دسترسی بیشتری را برای متقاضیان فراهم میکند
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
برای درخواست دریافت مستمری از کار افتادگی از تأمین اجتماعی، ارائه مدارک مشخصی الزامی است.
این مدارک به منظور بررسی وضعیت فرد و تأیید از کار افتادگی توسط کمیسیونهای پزشکی مورد نیاز هستند.
از جمله مدارک ضروری میتوان به پرونده پزشکی فرد بیمهشده شامل تمامی مدارک کلینیکی و پاراکلینیکی و نظرات پزشکان معالج، گواهی پزشک معالج مبنی بر غیر قابل علاج بودن بیماری پس از انجام مراحل توانبخشی و درمان، و آرای موجود از کمیسیونهای پزشکی ذکر شده در ماده 91 قانون بیمه تأمین اجتماعی اشاره کرد.
همچنین، ارائه تمامی مدارک هویتی فرد بیمه شده و افراد تحت تکفل او از جمله شناسنامه، کارت ملی و عکس، تصویر سند ازدواج در صورت تأهل، و مدارک مربوط به ثبت نام شخص در بیمه تأمین اجتماعی و پرداخت حق بیمههای آن نیز لازم است.
ارائه مدارک کامل و دقیق پزشکی، نقش بسیار مهمی در تسریع و تسهیل فرایند بررسی درخواست از کار افتادگی دارد.
این مدارک به کمیسیونهای پزشکی کمک میکنند تا با دقت و اطمینان بیشتری در مورد وضعیت سلامت فرد و میزان ناتوانی او تصمیمگیری کنند.
ماده 91 قانون تامین اجتماعی
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
مرجع تشخیص از کار افتادگی بیمه شدگان سازمان تأمین اجتماعی، به استناد ماده 90 قانون، کمیسیون پزشکی است.
ماده 90 قانون تامین اجتماعی
این کمیسیونها در دو سطح بدوی و تجدید نظر تشکیل میشوند.
کمیسیون بدوی به عنوان مرحله اولیه تصمیمگیری عمل میکند و در صورت اعتراض فرد، کمیسیون تجدید نظر پرونده را دوباره بررسی میکند.
در صورتی که امکان تشکیل کمیسیونهای پزشکی بدوی و تجدید نظر در منطقه محل سکونت بیمه شده فراهم نباشد، سازمان تأمین اجتماعی موظف است وی را به یکی از نزدیکترین کمیسیونهای متشکله در سایر شهرستانها معرفی کند.
اعضای کمیسیون پزشکی بدوی شامل یک نفر پزشک متخصص جراحی عمومی، یک نفر پزشک متخصص داخلی، یک نفر پزشک متخصص در رشته بیماری مربوطه و مشاور است.
رأی کمیسیونهای پزشکی بدوی توسط کمیسیون مربوط به بیمه شده حاضر در جلسه ابلاغ میشود و در صورتی که بیمه شده به رأی صادره معترض باشد، میتواند حداکثر طی مدت یک ماه از تاریخ ابلاغ، اعتراض کتبی خود را به شعبه تأمین اجتماعی مربوطه تسلیم کند.
در صورت عدم حضور بیمه شده در کمیسیون، واحد تأمین اجتماعی رأی صادره را به وی ابلاغ میکند.
کمیسیون تجدید نظر با توجه به اعتراض بیمه شده و مدارک ارسالی از شعبه مربوطه، اقدام به صدور رأی میکند و رأی این کمیسیون قطعی و لازم الاجرا است و قابل اعتراض نخواهد بود.
کمیسیونهای پزشکی نقش محوری در تعیین وضعیت از کار افتادگی افراد بیمه شده دارند. ساختار دو سطحی این کمیسیونها، امکان بررسی دقیق و منصفانه پروندهها را فراهم میآورد و حق اعتراض به رأی اولیه، تضمینی برای رعایت حقوق بیمه شدگان است.
——————————————————————————————————
——————————————————————————————————
همانطور که اشاره شد، در صورتی که فرد بیمه شده نسبت به رأی صادره از کمیسیون پزشکی بدوی معترض باشد، میتواند حداکثر ظرف مدت یک ماه از تاریخ ابلاغ رأی، اعتراض کتبی خود را به شعبه تأمین اجتماعی مربوطه تسلیم کند.
شعبه تأمین اجتماعی موظف است اعتراض و مدارک فرد بیمه شده را به کمیسیون تجدید نظر ارسال کند تا رأی دوباره مورد بررسی قرار گیرد.
رأی کمیسیون تجدید نظر در خصوص از کار افتادگی قطعی و غیر قابل اعتراض خواهد بود.
لازم به ذکر است که اگر رأی کمیسیون پزشکی بدوی برای ادامه درمان صادر شده باشد، قابل اعتراض نخواهد بود.
وجود سازوکار اعتراض به تصمیمات کمیسیون پزشکی بدوی، امکان احقاق حقوق بیمه شدگانی را فراهم میآورد که معتقدند ارزیابی اولیه درستی از وضعیت آنها صورت نگرفته است.
با این حال، قطعی بودن رأی کمیسیون تجدید نظر، بر اهمیت ارائه مدارک کامل و مستدل در مراحل اولیه تأکید میکند
بیمه از کار افتادگی در ایران، به عنوان بخشی حیاتی از نظام تأمین اجتماعی و همچنین از طریق شرکتهای بیمه خصوصی، نقش مهمی در حمایت از افرادی دارد که به دلیل حوادث یا بیماریها قادر به کار کردن نیستند.
سازمان تأمین اجتماعی، با ارائه سه نوع اصلی از کار افتادگی (کلی، جزئی و غرامت نقص عضو)، طیف وسیعی از شرایط و درجات ناتوانی را پوشش میدهد.
شرایط واجد شرایط بودن برای دریافت این مزایا بسته به نوع از کار افتادگی و علت آن (ناشی از کار یا غیر ناشی از کار) متفاوت است.
فرایند درخواست شامل مراحل درمان، ارجاع به کمیسیون پزشکی و ارائه مدارک مربوطه است.
مزایای مالی به صورت مستمری ماهانه یا پرداخت یکجا ارائه میشود و میزان آن بر اساس فرمولهای مشخص و با در نظر گرفتن سابقه بیمهپردازی و میزان حقوق فرد محاسبه میگردد.
شرکتهای بیمه خصوصی نیز پوششهای از کار افتادگی را به عنوان بخشی از بیمهنامههای عمر ارائه میدهند که میتواند مکمل حمایتهای تأمین اجتماعی باشد.