چهارشنبه, ۸ مرداد , ۱۴۰۴ برابر با - Wednesday, 30 July , 2025
بیمه اختیاری تامین اجتماعی، نوعی از بیمه است که افراد با مراجعه به سازمان تامین اجتماعی و درخواست انعقاد قرارداد، به صورت داوطلبانه تحت پوشش قرار می‌گیرند.
این نوع بیمه زیرمجموعه‌ای از «بیمه خویش فرما» (بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد) محسوب می‌شود که در آن فرد به عنوان بیمه‌گذار و پرداخت‌کننده حق بیمه عمل می‌کند.
وجه تمایز اصلی بیمه اختیاری با «بیمه اجباری» (بیمه کارکنان و کارگران) در ماهیت داوطلبانه آن است، به این معنا که این بیمه به طور خاص برای افرادی طراحی شده است که تحت پوشش بیمه اجباری ناشی از رابطه کارفرمایی قرار ندارند.
افرادی که مایل به استفاده از این نوع بیمه هستند، مستقیماً به شعب سازمان تامین اجتماعی مراجعه کرده و درخواست خود را برای انعقاد قرارداد بیمه اختیاری ارائه می‌کنند. در این حالت، مسئولیت پرداخت کامل حق بیمه در بازه‌های زمانی مشخص بر عهده شخص بیمه‌شده است و عدم پرداخت به موقع حق بیمه می‌تواند منجر به لغو قرارداد بیمه شود
در نظام تامین اجتماعی ایران، سازمان تامین اجتماعی به طور کلی بیمه‌های تحت پوشش خود را به دو دسته اصلی تقسیم می‌کند:
بیمه اجباری و بیمه اختیاری
بیمه اختیاری نقش مهمی را برای افرادی ایفا می‌کند که فاقد کارفرما بوده و به دنبال حفظ یا ایجاد سابقه بیمه برای بهره‌مندی از مزایای آتی مانند بازنشستگی، ازکارافتادگی و خدمات درمانی هستند. این امکان به افراد اجازه می‌دهد تا با پرداخت حق بیمه به صورت شخصی، از پوشش‌های مختلف تامین اجتماعی بهره‌مند شوند.
وجود بیمه اختیاری به عنوان یک گزینه برای افرادی که در شرایط اشتغال غیرسنتی قرار دارند یا به طور موقت بیکار شده‌اند اما تمایل به ادامه پرداخت حق بیمه خود دارند، به عنوان یک شبکه ایمنی عمل می‌کند. افرادی که به واسطه نداشتن کارفرما از پوشش بیمه اجباری محروم می‌شوند، می‌توانند از طریق بیمه اختیاری این خلاء را پر کرده و به طور داوطلبانه به پرداخت حق بیمه ادامه دهند تا همچنان واجد شرایط دریافت مزایای آتی باشند. این امر نشان‌دهنده رویکرد نظام تامین اجتماعی در ارائه پوشش مستمر، صرف نظر از وضعیت اشتغال فرد است
برای ثبت نام در بیمه اختیاری تامین اجتماعی، متقاضیان باید یک سری شرایط عمومی و اختصاصی را دارا باشند.
حداقل سابقه بیمه: متقاضیان معمولاً به حداقل 30 روز سابقه پرداخت حق بیمه در سازمان تامین اجتماعی نیاز دارند.
محدودیت سنی: معمولاً حداقل سن برای متقاضیان 18 سال و حداکثر سن 50 یا 55 سال تعیین شده است.
معافیت سنی برای دارندگان سابقه بیمه کافی: افرادی که بیش از 10 سال (یا در برخی موارد 10 سال و یک ماه) سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند، از شرط حداکثر سن معاف هستند و در هر سنی می‌توانند برای بیمه اختیاری اقدام کنند.
شرط سنی برای متقاضیان با سن بالاتر از حد مجاز: اگر سن متقاضی از حداکثر سن تعیین شده (مثلاً 55 سال) بیشتر باشد، ممکن است در صورتی واجد شرایط شود که به میزان مازاد سنی، سابقه پرداخت حق بیمه قبلی داشته باشد. به عنوان مثال، فرد 60 ساله ممکن است به 5 سال سابقه بیمه قبلی نیاز داشته باشد
وضعیت اشتغال: متقاضیان نباید در حال حاضر در سازمان‌هایی که مشمول قانون تامین اجتماعی و بیمه اجباری هستند، مشغول به کار باشند.
افرادی که پیش از این تحت پوشش بیمه اجباری بوده‌اند و اکنون اشتغال ندارند، می‌توانند برای بیمه اختیاری درخواست دهند.
افرادی که بر اساس قانون استخدام کشوری بازخرید شده‌اند و کسورات خود را به سازمان منتقل کرده‌اند نیز می‌توانند در بیمه اختیاری ثبت نام کنند.
افرادی که قبلاً قرارداد بیمه اختیاری داشته‌اند، ممکن است بتوانند تا سه بار دیگر بدون در نظر گرفتن شرط سنی، آن را تمدید کنند. با این حال، دوره وقفه بین قراردادها به عنوان سابقه بیمه محسوب نخواهد شد.
در گذشته، ارائه گواهی سلامت از کمیسیون پزشکی الزامی بود، اما بر اساس اصلاحات اخیر، ممکن است تنها گواهی پزشک معتمد سازمان کافی باشد
مستمری بازنشستگی: افراد بیمه شده بر اساس سابقه پرداخت حق بیمه و سن خود، مشابه بیمه شدگان اجباری، واجد شرایط دریافت مستمری بازنشستگی خواهند بود. سن بازنشستگی برای مردان معمولاً 60 سال با 30 سال سابقه یا 50 سال با 30 سال سابقه و برای زنان 55 سال با 25 سال سابقه یا 45 سال با 25 سال سابقه است.
مستمری ازکارافتادگی: این بیمه شامل مستمری برای ازکارافتادگی کلی نیز می‌شود. با این حال، ازکارافتادگی ناشی از حوادث شغلی به دلیل عدم وجود کارفرما در بیمه اختیاری ممکن است تحت پوشش قرار نگیرد. همچنین، ازکارافتادگی جزئی نیز ممکن است مستثنی شود.
مستمری بازماندگان: در صورت فوت بیمه شده، بازماندگان واجد شرایط ممکن است مستمری دریافت کنند. این شامل مزایا برای اعضای خانواده پس از فوت بیمه شده می‌شود.
پوشش خدمات درمانی: شامل هزینه‌های درمان بیماری‌ها، حوادث و بارداری می‌شود.
وسایل کمک پزشکی: پوشش برای وسایل ضروری پزشکی مانند پروتز و اروتز ارائه می‌شود
هزینه کفن و دفن: مشابه بیمه اجباری، پوشش برای هزینه‌های مراسم تدفین فراهم می‌شود.
کمک هزینه ازدواج: این مزیت ممکن است در بیمه اختیاری ارائه نشود.
غرامت دستمزد ایام بارداری: مشابه کمک هزینه ازدواج، این مورد نیز ممکن است مستثنی شود.
بیمه بیکاری: یکی از تفاوت‌های مهم با بیمه اجباری، عدم شمول بیمه بیکاری برای دارندگان بیمه اختیاری است، زیرا آن‌ها به دلیل عدم وجود کارفرما، مشمول قانون کار محسوب نمی‌شوند
محاسبه حق بیمه:
حق بیمه برای بیمه اختیاری به صورت درصد ثابتی از درآمد اعلام شده یا حداقل دستمزد تعیین شده توسط وزارت کار محاسبه می‌شود.
در سال 1404 (تقویم شمسی)، نرخ حق بیمه عموماً 27% از دستمزد مبنا است.
کل هزینه حق بیمه بر عهده شخص بیمه شده است. این برخلاف بیمه اجباری است که در آن کارفرما بخش قابل توجهی از حق بیمه را پرداخت می‌کند.
دارندگان بیمه اختیاری می‌توانند دستمزد مبنای محاسبه حق بیمه خود را بین حداقل و حداکثر دستمزد تعیین شده در هر سال انتخاب کنند. آن‌ها همچنین می‌توانند هر دو سال یک بار دستمزد اعلام شده خود (و در نتیجه حق بیمه خود) را حدود 10% افزایش دهند.
نحوه پرداخت و مهلت‌ها:
حق بیمه باید توسط خود بیمه شده و معمولاً به صورت ماهانه پرداخت شود
مهلت پرداخت معمولاً تا آخرین روز دومین ماه بعد از ماهی است که حق بیمه برای آن منظور شده است. به عنوان مثال، حق بیمه دی ماه باید تا پایان اسفند ماه پرداخت شود.
اولین پرداخت حق بیمه معمولاً همزمان با انعقاد قرارداد بیمه الزامی است.
عدم پرداخت به موقع حق بیمه می‌تواند منجر به لغو قرارداد بیمه از روز اول ماهی شود که حق بیمه آن پرداخت نشده است. برای احیای بیمه، درخواست جدیدی لازم است.
سهم دولت:
دولت موظف است طبق ماده 28 قانون تامین اجتماعی، 3% از حق بیمه را پرداخت کند. با این حال، مسئولیت پرداخت مابقی حق بیمه همچنان بر عهده شخص بیمه شده است.
ثبت نام آنلاین:
افراد می‌توانند از طریق سامانه یکپارچه سازمان تامین اجتماعی (eservices.tamin.ir) به صورت آنلاین ثبت نام کنند.
فرآیند آنلاین معمولاً شامل موارد زیر است:
پس از ثبت نام آنلاین، افراد می‌توانند از منوی «بیمه‌شدگان» به بخش «بیمه‌شدگان خاص» مراجعه کنند.
ثبت نام حضوری:
متقاضیان می‌توانند به یکی از شعب سازمان تامین اجتماعی مراجعه کنند.
بیمه اختیاری تامین اجتماعی یک گزینه ارزشمند برای افرادی است که تحت پوشش بیمه اجباری قرار ندارند و مایل به حفظ یا ایجاد سابقه بیمه برای بهره‌مندی از مزایای تامین اجتماعی هستند. این نوع بیمه، که زیرمجموعه‌ای از بیمه خویش فرما محسوب می‌شود، به افراد امکان می‌دهد تا با پرداخت حق بیمه به صورت شخصی، از پوشش‌هایی نظیر بازنشستگی، ازکارافتادگی، فوت و خدمات درمانی بهره‌مند شوند
مقایسه بیمه اختیاری با بیمه اجباری و بیمه مشاغل آزاد نشان می‌دهد که هر کدام از این طرح‌ها ویژگی‌ها و شرایط خاص خود را دارند و انتخاب مناسب‌ترین گزینه بستگی به وضعیت فرد، سابقه بیمه و نیازهای او دارد. بیمه اختیاری با نرخ ثابت و پوشش جامع خود برای افرادی که به دنبال تداوم پوشش بیمه‌ای با کیفیت هستند، مناسب است.
چارچوب قانونی بیمه اختیاری در قانون تامین اجتماعی و آیین‌نامه مربوطه مشخص شده است و سازمان تامین اجتماعی به طور دوره‌ای نرخ‌ها و مقررات مربوطه را به‌روزرسانی می‌کند. در سال 1404، نرخ حق بیمه 27% تعیین شده و حداقل دستمزد مبنا نیز افزایش یافته است.