یکشنبه, ۲۳ شهریور , ۱۴۰۴ برابر با - Sunday, 14 September , 2025
اندوخته قانونی یکی از اجزای مهم حقوق صاحبان سهام در صورت‌های مالی شرکت‌ها است که به‌منظور تقویت ساختار مالی و حفاظت از منافع سهامداران و اعتباردهندگان ایجاد می‌شود.
این مفهوم در استانداردهای حسابداری ایران و بسیاری از کشورهای دیگر نقش کلیدی در گزارشگری مالی ایفا می‌کند.
در ایران، اندوخته قانونی تحت قوانین شرکت‌های تجاری و مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار تنظیم می‌شود و نشان‌دهنده تعهد شرکت به حفظ بخشی از سود برای اهداف خاص است.
این مقاله به تعریف، اهداف، کاربردها و اهمیت اندوخته قانونی می‌پردازد.
اندوخته قانونی (Legal Reserve) بخشی از سود خالص سالانه شرکت است که طبق قوانین یا اساسنامه شرکت، به‌صورت اجباری کنار گذاشته می‌شود و در حساب‌های حقوق صاحبان سهام در ترازنامه ثبت می‌گردد.
در ایران، طبق ماده ۱۴۰ قانون تجارت، شرکت‌های سهامی موظف‌اند هرسال حداقل ۵٪ از سود خالص خود را تا رسیدن به ۱۰٪ سرمایه ثبت‌شده شرکت به‌عنوان اندوخته قانونی کنار بگذارند.
این مبلغ در حسابی جداگانه نگهداری شده و معمولاً قابل توزیع به‌عنوان سود تقسیمی نیست، مگر در موارد خاص قانونی.
اجباری بودن: ایجاد این اندوخته در ایران برای شرکت‌های سهامی الزامی است.
محدودیت توزیع: این اندوخته نمی‌تواند به‌صورت سود تقسیمی بین سهامداران توزیع شود.
ثبت در ترازنامه: در بخش حقوق صاحبان سهام، زیرمجموعه اندوخته‌ها ثبت می‌شود.
اندوخته قانونی با اهداف زیر در شرکت‌ها تشکیل می‌شود:
حفاظت از منافع سهامداران و اعتباردهندگان:
با کنار گذاشتن بخشی از سود، شرکت از توزیع بیش از حد سود به‌صورت تقسیمی جلوگیری کرده و منابع مالی را برای پایداری بلندمدت حفظ می‌کند.
این امر ریسک مالی شرکت را کاهش داده و اعتماد اعتباردهندگان (مانند بانک‌ها) را افزایش می‌دهد.
تقویت ساختار مالی شرکت:
اندوخته قانونی به‌عنوان یک منبع مالی داخلی، توانایی شرکت را برای مقابله با زیان‌های احتمالی یا نیازهای مالی آینده تقویت می‌کند.
پوشش زیان‌های احتمالی:
در صورت بروز زیان در دوره‌های مالی بعدی، اندوخته قانونی می‌تواند به‌عنوان یک سپر مالی برای جبران زیان‌ها استفاده شود، بدون اینکه سرمایه اصلی شرکت کاهش یابد.
رعایت الزامات قانونی:
ایجاد اندوخته قانونی نشان‌دهنده پایبندی شرکت به قوانین تجاری و استانداردهای حسابداری است، که برای شفافیت و اعتبار در بازار سرمایه ضروری است.
افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران:
وجود اندوخته قانونی نشان‌دهنده مدیریت محتاطانه و آینده‌نگرانه شرکت است که می‌تواند اعتماد سهامداران و سرمایه‌گذاران را جلب کند.
اندوخته قانونی در موارد زیر کاربرد دارد:
جبران زیان‌های مالی:
در صورت بروز زیان در سال‌های آتی، شرکت می‌تواند از اندوخته قانونی برای پوشش زیان‌ها استفاده کند، بدون نیاز به کاهش سرمایه ثبت‌شده.
افزایش سرمایه:
در ایران، اندوخته قانونی می‌تواند در فرآیند افزایش سرمایه از محل اندوخته‌ها استفاده شود. این کار معمولاً با تبدیل اندوخته به سرمایه سهام انجام می‌شود.
تقویت بنیه مالی شرکت:
این اندوخته به‌عنوان یک منبع مالی دائمی، به شرکت کمک می‌کند تا در شرایط اقتصادی نامطلوب یا نیاز به سرمایه‌گذاری‌های بزرگ، بدون وابستگی به منابع خارجی، عمل کند.
رعایت الزامات قانونی و نظارتی:
در ایران، شرکت‌های بورسی برای رعایت قوانین سازمان بورس و قانون تجارت، ملزم به ایجاد و گزارش اندوخته قانونی هستند.
پشتیبانی از رشد پایدار:
با حفظ بخشی از سود به‌صورت اندوخته، شرکت می‌تواند منابع لازم برای توسعه فعالیت‌ها یا پروژه‌های جدید را تأمین کند.
مثال عملی:
فرض کنید شرکتی با سرمایه ثبت‌شده ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان، در یک سال مالی ۲۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان سود خالص کسب کند:
حداقل ۵٪ از سود (۱,۰۰۰,۰۰۰ تومان) به‌عنوان اندوخته قانونی کنار گذاشته می‌شود.
این روند تا زمانی ادامه می‌یابد که اندوخته قانونی به ۱۰٪ سرمایه (۱۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان) برسد.
ثبت حسابداری اندوخته قانونی:
سود انباشته بدهکار ۱,۰۰۰,۰۰۰ تومان
اندوخته قانونی بستانکار ۱,۰۰۰,۰۰۰ تومان
اندوخته قانونی به‌عنوان یکی از اجزای کلیدی حقوق صاحبان سهام، نقش مهمی در حفظ پایداری مالی و رعایت الزامات قانونی شرکت‌ها ایفا می‌کند. این اندوخته با اهداف حفاظت از منافع سهامداران، تقویت ساختار مالی، و پوشش زیان‌های احتمالی ایجاد می‌شود و کاربردهایی مانند جبران زیان، افزایش سرمایه، و پشتیبانی از رشد پایدار دارد. در ایران، با توجه به قوانین تجارت و استانداردهای حسابداری، اندوخته قانونی برای شرکت‌های سهامی اجباری است و به شفافیت و اعتماد در بازار سرمایه کمک می‌کند.